พระอุปคุตจกบาตร

[เถรี]

พระอุปคุตจกบาตร วัดท่าขนุน

มีคนถามว่า "ที่วัดท่าขนุน มีพระอยู่กลางสระน้ำ ที่แหงนหน้ามองฟ้า ตรงนั้นหมายความว่าอย่างไรครับ" หลวงพ่อบอกว่า "นั่นเป็นรูปพระอุปคุต"

แล้วท่านก็เล่าเรื่องให้ฟังว่า "สมัยพระเจ้าอโศกมหาราช ท่านจะจัดงานฉลองพระเจดีย์ซึ่งบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ เป็นเวลา ๗ ปี ๗ เดือน กับ ๗ วัน ท่านรู้ดีว่างานบุญใหญ่ขนาดนี้พญามารต้องขวางแน่ ๆ จึงไปสอบถามพระโมคคัลลีบุตรติสสะเถระว่า จะจัดการอย่างไรไม่ให้พญามารมาขวางได้ พระโมคคัลลีบุตรติสสะเถระบอกว่า พระอุปคุตเป็นคู่ปรับของพญามาร ต้องส่งทูตไปเชิญท่านซึ่งนั่งเข้านิโรธสมาบัติอยู่ที่สะดือทะเลนั้นมา

พระเจ้าอโศกมหาราชท่านก็เลยตั้งให้พระโมคคัลลีบุตรติสสะเถระเป็นประธาน ส่งตัวแทนไปเชิญพระอุปคุต เมื่อตัวแทนพาท่านมาถึง เจอหลวงตาแก่ผอมกระหร่องเลย พระเจ้าอโศกฯ ก็ไม่มั่นใจ อยากจะทดสอบ

พอตอนเช้าพระอุปคุตออกบิณฑบาต พระเจ้าอโศกฯ ก็ปล่อยช้างไล่ ในอรรถกถาท่านบอกไว้ว่า พระอุปคุตหันมาเผชิญหน้า ช้างก็เลยกลายเป็นดั่งรูปปั้นศิลา กระดิกตัวไม่ได้ พระเจ้าอโศกฯ เห็นดังนั้นก็ยอมรับว่าพระอุปคุตมีความสามารถ จึงกราบขอขมา พระอุปคุตก็เลยคลายฤทธิ์ ทำให้ช้างเดินกลับโรงช้างได้เอง

พระเจ้าอโศกฯ บอกว่าอยากเห็นการแสดงฤทธิ์ชัด ๆ พระอุปคุตบอกว่า จะบันดาลให้เกิดแผ่นดินไหว พระเจ้าอโศกฯ ตรัสว่า แผ่นดินไหวก็ไหวอยู่บ่อยแล้ว จะเชื่อได้อย่างไรว่าเป็นฝีมือของพระอุปคุต อาจจะเกิดไหวในขณะนั้นพอดีก็ได้ พระอุปคุตบอกว่า ถ้าเช่นนั้นให้พระองค์เอาขันน้ำล้างพระพักตร์มา แล้วตักน้ำใส่ ท่านจะทำให้แผ่นดินไหวโดยน้ำสะเทือนในขันแค่ครึ่งเดียวเท่านั้น ปกติถ้าแผ่นดินไหวธรรมดาต้องสะเทือนทั้งขัน

พระเจ้าอโศกฯ ก็ตกลง ตักน้ำมา ปรากฏว่าพระอุปคุตแสดงฤทธิ์เกิดเหตุแผ่นดินไหว ไหวชนิดที่ว่าอย่างอื่นสั่นหมด แต่น้ำสะเทือนแค่ครึ่งขัน ท่านจึงได้ยอมรับว่าเป็นฤทธิ์ของพระอุปคุตจริง ๆ จึงกราบอาราธนาท่านให้เป็นผู้ป้องกันไม่ให้พญามารมาทำลายพิธี พระอุปคุตก็เลยต้องฉันไป แหงนมองไปว่าพญามารมาหรือยัง ?

คนเขามักจะนิยมสร้างรูปท่านในลักษณะนี้ ที่สร้างรูปในลักษณะนี้เกิดจากความนัยสองอย่างด้วยกัน อย่างแรกก็คือ พระอุปคุตนิยมเข้านิโรธสมาบัติ ก็เลยกลายเป็นพระมหาลาภไปโดยปริยาย การบูชาท่านก็จะมีลาภผลมากไปด้วย อีกนัยหนึ่งเป็นความเชื่อในระยะหลัง เพราะดูจากรูปแล้วเป็นลักษณะท่านล้วงบาตร กำลังฉันอยู่ ก็คิดว่าถ้าบูชา อย่างไรเราก็ไม่อดแน่ มีกินแน่นอน

แต่ว่าทางภาคเหนือยังคงความเชื่อเรื่องพระอุปคุตนี้อยู่ เหมือนทางพม่า ถ้าเป็นวันขึ้น ๑๕ ค่ำเดือนไหนก็ตาม ที่ตรงกับวันพุธ เขาเชื่อว่าพระอุปคุตจะออกบิณฑบาต ทางเหนือเรียก เป็งปุ๊ด (วันเพ็ญที่ตรงกับวันพุธ) เขาจะมานิมนต์พระไปรับบาตรตั้งแต่เที่ยงคืน

อาตมาโดนปลุกงัวเงียไปรับบาตรมาแล้ว ก็มานั่งคิดวิเคราะห์ว่าทำไมเป็นประเพณีตักบาตรเที่ยงคืน ท้ายสุดก็สรุปได้ด้วยปัญญาของตัวเอง ผิดถูกช่างมัน ว่าพระอุปคุตท่านออกบิณฑบาตในวันพุธขึ้น ๑๕ ค่ำพอดี เนื่องจากมีคนได้ใส่บาตรท่านตอนออกนิโรธสมาบัติแล้วรวยในวันนั้น ทำให้คนเชื่อกันว่าวันขึ้น ๑๕ ค่ำ ที่ตรงกับวันพุธ พระอุปคุตจะออกบิณฑบาต ประการต่อมาคนใส่บาตรใส่แต่เช้าเลย คนที่อยากได้บุญก็ตื่นให้เช้ากว่านั้นหน่อย พออีกคนเห็นคนนั้นตื่นเร็วก็เลยตื่นตั้งแต่ตีห้า อีกคนเห็นคนนั้นตื่นตีห้า ก็เลยตื่นตีสี่ครึ่ง ไล่ไปเรื่อย จนอาตมาต้องโดนปลุกให้ตื่นตอนเที่ยงคืน..!

ประเพณีตักบาตรเที่ยงคืนหรือตักบาตรพระอุปคุตทางด้านเหนือยังมีอยู่เป็นปกติ ส่วนทางด้านพม่าหลังฤดูกาลเก็บเกี่ยวแล้ว เขาจะจัดแพตกแต่งอย่างสวยงามแล้วอาราธนาพระอุปคุตใส่ลงแพ ทำบุญฉลองแล้วก็ปล่อยให้ลอยตามน้ำไป ไปถึงที่หมู่บ้านไหนก็จะอาราธนาขึ้นที่หมู่บ้านนั้น แล้วก็จัดงานฉลอง นิมนต์พระไปเลี้ยงที่บ้าน ใครอยากเป็นเจ้าภาพก็นิมนต์พระอุปคุตเข้าบ้าน เวลาฉลอง บ้านนี้อาจสวดมนต์เย็นแล้วฉันเช้า พอขยับไปอีกบ้านก็อาจนิมนต์ฉันเพล ขยับไปเรื่อย ๆ บางหมู่บ้านอยู่ถึง ๒ เดือนก็มีเพราะว่าหมู่บ้านนั้นใหญ่และมีชาวบ้านเยอะ เขาอยากทำบุญกันทั้งหมู่บ้าน ใคร ๆ ก็อยากรวย ถ้าทำบุญครบแล้ว ก็นิมนต์ท่านลงแพปล่อยท่านลอยน้ำไป บ้านอื่นก็เตรียมตัวนิมนต์ต่อ ทางพม่าเขาทำแบบนี้ ใหม่ ๆ แพต้นทางนั้นดูงดงามอลังการ แต่งเสียอย่างดีเลย ไปถึงท้าย ๆ กะรุ่งกะริ่งดูไม่ได้ เพราะหลายเดือนเต็มที


เทศน์(ช่วงเย็น) ณ บ้านอนุสาวรีย์
๕ กรกฎาคม ๒๕๕๒

[เถรี]

ถาม : ผู้ที่เข้านิโรธสมาบัติได้?
ตอบ : ผู้ที่เข้านิโรธสมาบัติต้องเป็นตั้งแต่พระอนาคามีปฏิสัมภิทาญาณขึ้นไป หรือเป็นพระอรหันต์ก็เป็นพระอรหันต์ปฏิสัมภิทาญาณ ส่วนนิโรธกรรม เป็นความหมายในระยะหลังนี้เอง ว่ากระทำในลักษณะเดียวกับนิโรธสมาบัติ ส่วนท่านจะได้หรือไม่ได้อีกเรื่องหนึ่ง ทำลักษณะเดียวกับนิโรธสมาบัติก็คือ อยู่ด้วยอำนาจของฌานสมาบัติ ฉันแต่น้ำเปล่าอย่างเดียว อย่างน้อย ๗ วัน อย่างมากไม่เกิน ๑๕ วัน

ถ้าร่างกายขาดน้ำมาก ๆ ก็แย่ ๗ วันไม่ได้กินน้ำเลย ถ้าไม่ได้อยู่ในสมาธินี่หมดลมไปแล้ว ตามที่ปฏิบัติกันมาแต่ดั้งเดิมก็คือกรองน้ำ ๑ บาตรเอาไว้ฉันตลอด ๗ วัน

[เถรี]

ถาม : ท่านอยู่ได้อย่างไร โดยที่ไม่ฉันอะไรเลย?
ตอบ : เขาเรียกว่าอยู่ด้วยธรรมปีติ ร่างกายจะดึงธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม รอบข้างเข้าไปใช้งานเอง อย่างหลวงปู่คำคะนิง ยืนนิ่งอยู่ถึง ๓-๔ ปี ปลวกขึ้นถึงหัวเข่าเลย เพราะว่าท่านไปยืนอยู่กลางป่า แต่ชาวบ้านดันไปเจอ ท่านบอกว่าน่าเสียดายมาก เพราะอีกนิดเดียวท่านจะตัดเข้าสู่พระนิพพานเลย พอคลายกำลังใจออกมาก็เลยต้องรับกระแสกรรมเดิม ต้องอยู่ต่ออีกหลายสิบปี แต่ว่ากรรมที่เนื่องกันมาเป็นเหตุให้เป็นอย่างนั้น ถ้ากรรมไม่เนื่องกันมาชาวบ้านก็ไม่มาเจอพอดี ท่านอยู่กลางป่าลึกดันไปเจอเข้า