[เถรี]

ธรรมชาติของทุกข์คือสิ่งที่เราต้องทน สิ่งใดก็ตามที่ทำให้เราต้องทนไม่มากก็น้อย ล้วนแล้วแต่เป็นความทุกข์ทั้งสิ้น ความทุกข์เกิดขึ้นต้องมีสาเหตุ ถ้าไม่มีสาเหตุทุกข์เกิดไม่ได้

ทุกข์ในชีวิตของเรานั้นองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงตรัสไว้ว่า เกิดขึ้นจากตัณหา คือ ความทะยานอยาก มีภวตัณหา อยากมี อยากได้ อยากเป็นตามสภาพ วิภวตัณหา ไม่อยากมี ไม่อยากได้ ไม่อยากเป็น อย่างเช่น แก่แล้ว...ไม่อยากแก่ เจ็บแล้ว...ไม่อยากเจ็บ ป่วยแล้ว...ไม่อยากป่วย ตายก็...ไม่อยากจะตาย เป็นต้น เมื่อเป็นดังนี้ แสดงว่าความทุกข์ครอบงำเราอยู่ตลอดเวลา

ในเมื่อสาเหตุของความทุกข์คือความอยาก ทำอย่างไรเราจะลดความอยากหรือละความอยากไปได้ อันดับแรก ก็ต้องมีอำนาจเพียงพอที่จะไปต่อต้านกับความอยากทั้งหลายเหล่านั้น อำนาจทั้งหลายเหล่านั้นจะได้มาโดยศีล สมาธิ และปัญญา

ศีล คือการรักษากายวาจาของเราให้อยู่ในกรอบ สมาธิ คือการทรงกำลังใจตั้งมั่นเพื่อให้เกิดกำลัง และปัญญาคือการรู้แจ้งเห็นจริงตามสภาพของชีวิต จิตใจยอมรับมันได้ ปลดมันลงโดยไม่แบกเอาไว้ ถ้าเป็นดังนี้ก็ชื่อว่าเรารู้จักทุกข์ และรู้จักวิธีจัดการกับทุกข์ ก็คือ ไม่ให้ความใส่ใจกับมันมากมาย ลักษณะเหมือนกับการแบกสิ่งที่หนัก ๆ เอาไว้ และขณะเดียวกันก็ต้องรู้เท่าทันตามความเป็นจริงของมันด้วย ว่าตราบใดที่เรายังอยู่ในสังคม สิ่งทั้งหลายเหล่านี้จำเป็นต้องมีไว้ เพื่อป้องกันไม่ให้เราโดนคำครหานินทาเป็นต้น

เมื่อเรารู้ว่าศีล สมาธิ และปัญญาจะช่วยให้เราพ้นจากความทุกข์ได้ ก็ต้องเร่งทำให้มากไว้ เราอาจจะต้องใช้สิ่งหนึ่งเมื่อใดก็ได้ สิ่งทั้งหลายเหล่านี้เราจำเป็นต้องมีการเตรียมการ

สิ่งต่าง ๆ ที่ต้องบำรุงดูแลรักษาร่างกายล้วนแต่สร้างความทุกข์แก่เราทั้งสิ้น ถ้าเรายิ่งอยากต้องการมากเท่าไรความทุกข์ก็ยิ่งเกิด ทำอย่างไรที่ศีล สมาธิ ปัญญาของเราจะมีให้มากพอ ที่จะระงับความอยากจนถึงจุดนี้ เพื่อที่จะไม่สร้างสาเหตุของความทุกข์ เมื่อเราไม่สร้างสาเหตุความทุกข์ก็ไม่เกิด สาเหตุใหญ่ก็คือ เราเกิดขึ้นมา ถ้าปรารถนาการเกิดเมื่อไหร่ แปลว่าเราปรารถนาความทุกข์ สถานที่ที่ไม่เกิดไม่ตาย มีที่เดียวคือพระนิพพาน เป็นที่ที่พ้นทุกข์ทั้งปวง เราควรที่จะไปที่นั้น