[เถรี]

เนื่องเพราะว่าโดยปกติของคนทั่วไปก็คือ เวลากลางวันจะระมัดระวังรักษาศีลทุกอิริยาบถ กิเลสกินไม่ได้เลย ระวังตัวดีมาก กิเลสก็จะไปกินตอนที่เราหลับ กินตอนที่เราหลับอย่างไร ? ตอนกลางวันมดสักตัวก็ไม่กล้าเหยียบ ยุงสักตัวก็ไม่กล้าตบ ตอนกลางคืนหลับฝันว่าฆ่าเขาเป็นกองทัพเลย..! นั่นคือกิเลสที่กินเราตอนหลับ บางคนก็สำรวมมาก ไม่ต้องใครหรอก อาตมาเองนี่แหละ คุยกับสาว ๆ ไม่กล้ามอง กลัวจะตกหลุมรักเขา..! กลางคืนฝันว่าไล่ปล้ำลูกสาวชาวบ้านเขาเฉยเลย..!

สิ่งที่เราฝันคือกำลังใจที่แท้จริงของเรา เพราะว่าในฝันนั้น ถ้าหากว่า สติ สมาธิ ปัญญา ของเราไม่พอ มีโอกาสเมื่อไร เราจะละเมิดศีลทันที จึงเป็นเครื่องวัดได้อย่างดีเลยว่า ถ้าแม้แต่ในความฝัน เรามีโอกาสละเมิดศีล แล้วเราไม่ละเมิดอย่างหนึ่ง หรือว่าประสบพบเหตุอะไรที่เป็นอันตราย สามารถนึกถึงพระได้อย่างหนึ่ง ถ้าอยู่ในลักษณะอย่างนี้ แสดงว่ากำลังใจของเรา เกาะในด้านดีมากกว่าด้านชั่ว

แต่ถ้ามีโอกาสเมื่อไรละเมิดศีลทันที ประสบพบเหตุอันตรายก็หนีสุดชีวิต ไม่ได้นึกถึงคุณความดีอะไรเลย ถ้าลักษณะอย่างนั้น แปลว่ากำลังใจของเราแย่มาก ตกเป็นทาสกิเลสได้ทุกเวลา

ดังนั้น...ในส่วนนี้สำหรับนักปฏิบัติธรรมแล้ว จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องปฏิบัติให้ถึง ก็คือจะหลับหรือว่าตื่นต้องมีความรู้สึกเท่ากัน เราถึงจะระมัดระวังไม่ให้กิเลสกินใจของเราได้ ไม่เช่นนั้นแล้วกิเลสกินเราตอนตื่นไม่ได้ ก็จะไปกินตอนหลับ กำลังที่เราทำเอาไว้ได้ตอนกลางวัน ก็ไปพังหมดในตอนกลางคืน ดีไม่ดีก็ขาดทุนอีกต่างหาก

ตรงจุดนี้ ที่บาลีใช้คำว่า พุทโธ คือ ผู้รู้ ผู้ตื่น หรือว่าผู้เบิกบานที่พวกเราทุกคนต้องพยายามฝึกหัดให้ได้ ยิ่งช่วงท้าย ๆ ถ้าหากว่าเรานอนภาวนา เผลอเมื่อไรก็ตัดหลับ ต้องเอาสติจี้ติดอยู่กับลมหายใจเข้าออกและคำภาวนา ห้ามห่างเด็ดขาด ห่างเมื่อไรหลับทันที จนกระทั่งอารมณ์ใจทรงตัวถึงระดับนั้นเมื่อไร จะรู้สึกเหมือนตัวเราและโลกภายนอกเป็นคนละส่วนกัน ข้างนอกอยากจะเป็นอย่างไรก็ช่างมัน แต่ข้างในของเรานิ่งสงบอยู่

ถ้าหากว่านับแล้ว ก็เป็นปฐมฌานละเอียด ปฐมฌานอย่างหยาบและอย่างกลางเอาไม่อยู่ เผลอเมื่อไรหลับทันที ต้องเป็นปฐมฌานละเอียดเท่านั้น คือสามารถรู้ลมหายใจเข้าออก พร้อมกับคำภาวนาโดยอัตโนมัติ ไม่ต้องบังคับก็เป็นเอง