[เถรี]

ในขณะเดียวกัน ในความเป็นผู้ปฏิบัติธรรมของเรา ถ้าหากว่ารู้จักใช้หลักวิปัสสนาญาณ ๙ เข้ามาพินิจพิจารณา ก็จะเห็นว่าเป็นธรรมดา ทุกอย่างเกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป ก็คือ

อุทยัพพยานุปัสสนาญาณ ทุกอย่างมีเกิดมีดับ จะช้าแค่ไหนก็ดับ
ภังคานุปัสสนาญาณ ทุกสิ่งทุกอย่าง ในที่สุดก็สลายไปหมด ไม่มีอะไรเหลือ
ภยตูปัฏฐานญาณ เห็นว่าทุกอย่างเป็นโทษเป็นภัย
อาทีนวานุปัสสนาญาณ เห็นว่าทุกอย่างเป็นสิ่งที่น่ากลัว พึงจะไปเสียให้พ้น เป็นต้น

จนกระทั่งท้ายสุดก็คือ สังขารุเปกขาญาณ กำลังใจ ตลอดจนกระทั่ง สติ สมาธิ ปัญญา สมบูรณ์แล้ว ปล่อยวางจากการปรุงแต่งทั้งปวง เห็นการเกิดแก่เจ็บตายเป็นสิ่งปกติ ไม่มีอะไรให้ต้องกลัวอีกเพราะว่าเป็นธรรมดาของโลก ถ้าอย่างนั้นเราก็จะอยู่ในโลกนี้อย่างมีความสุข เพราะเป็นผู้ที่เห็นความจริงและไม่ประมาท ดำรงชีวิตอยู่ด้วยลมหายใจเดียว ก็คือรู้ตัวอยู่เสมอว่าเราต้องตาย หายใจเข้า...ถ้าไม่หายใจออกก็ตายแล้ว หายใจออก...ถ้าไม่หายใจเข้าก็ตายอีกเช่นกัน

ในเมื่อเป็นเช่นนั้น ก็ไม่มีสิ่งหนึ่งประการใดที่เราต้องห่วงใย ไม่มีสิ่งหนึ่งประการใดที่เราต้องหวาดกลัว เราก็จะมีชีวิตอยู่แค่ปัจจุบัน คือตอนนี้ เดี๋ยวนี้เท่านั้น อดีตไม่ไปคิดถึง อนาคตไม่ไปฟุ้งซ่านถึง ทำหน้าที่ในปัจจุบันของเราให้ดีที่สุด ขัดเกลากาย วาจา ใจ ของเราให้ดีที่สุด แม้แต่บุคคลที่ขัดเกลากาย วาจา ใจ จนถึงที่สุดแล้ว ก็ยังคงรักษาวัตรปฏิบัติเอาไว้ด้วยความไม่ประมาท เพื่อเป็นแบบอย่างแก่ผู้อื่น

ดังนั้น...ในเรื่องของการปฏิบัติธรรม ในเรื่องของการขัดเกลาตนเอง เป็นสิ่งที่พวกเราต้องทำจนวาระสุดท้ายของชีวิต พระภิกษุสงฆ์ สามเณร ตลอดจนกระทั่งญาติโยมที่เป็นนักปฏิบัติธรรม ถ้ากำลังใจเข้มแข็งขึ้น ก็อาจจะเพิ่มจากศีล ๕ ไปรักษาศีล ๘ ซึ่งศีล ๘ นั้นเป็นศีลพรหมจรรย์ เป็นศีลของพระอนาคามี อานิสงส์สูงกว่าศีล ๕ มาก และเอื้อประโยชน์ต่อการปฏิบัติธรรมเป็นอย่างมาก