[สิ่งที่ไม่มี]

มโนมยิทธิจะแจ่มใสได้หรือไม่ อยู่ด้วยเหตุ ๒ ประการ คือ

ประการแรก ต้องซ้อมบ่อย ๆ ให้มีความคล่องตัวจริง ๆ ประการที่สอง ตัวปัญญา วิปัสนาญาณ จะทิ้งไม่ได้

ต้องพิจารณาให้เห็นจริง ๆ ว่าร่างกายนี้ โลกนี้ ไม่ใช่ของเรา คำว่า “ไม่ใช่ของเรา” คือ ถ้าใจเราไม่เกาะโลก ไม่เกาะร่างกาย กำจัดออกไปได้แน่นอนแล้ว ก็จะทำให้คล่องตัวมาก ซึ่งต้องซ้อมบ่อย ๆ

ขณะเดียวกัน “ตัวปัญญา” ต้องมองเห็น เช่น เดินออกไปข้างนอก หรือว่าอยู่ที่ไหนก็ตาม ต้องมองเห็นว่าทุกอย่างไม่เที่ยง ทุกอย่างเป็นทุกข์ ไม่มีอะไรให้ยึดถือมั่นหมายได้

ยิ่งเห็นมากเท่าไร สภาพจิตของเราก็จะถอนจากการยึดถือในร่างกายและโลกนี้มากเท่านั้น และยิ่งถอนจากการยึดมั่นถือมั่นได้มากเท่าไร ความชัดเจนแจ่มใส ความคล่องตัว ก็จะมีมากขึ้นเท่านั้น


สนทนากับพระอาจารย์เล็ก สุธมฺมปญฺโญ
ณ บ้านอนุสาวรีย์ฯ เดือนมกราคม พุทธศักราช ๒๕๔๖