[เถรี]

พระพุทธเจ้าท่านตรัสเอาไว้ชัดเจน ที่พระท่านสวดในธัมมนิยามปริตรว่า

อุปปาทา วา ภิกขะเว ตะถาคะตานัง ดูกรภิกษุทั้งหลาย พระตถาคตเจ้าจักอุบัติขึ้นก็ดี
อะนุปปาทา วา ตะถาคะตานัง หรือว่าตถาคตเจ้าทั้งหลายจักไม่อุบัติขึ้นก็ดี
ฐิตา วะ สา ธาตุ ธัมมัฏฐิตะตา ธรรมธาตุทั้งหลายเหล่านี้ก็ตั้งอยู่เป็นปกติอยู่แล้ว
ธัมมะนิยามะตา คำจำกัดความของธรรมทั้งหลายเหล่านี้ก็คือ
สัพเพ สังขารา อนิจจาติ สังขารคือสรรพสิ่งทั้งหลาย ทั้งมีชีวิต และไม่มีชีวิต มีความไม่เที่ยงเป็นปกติ
สัพเพ สังขารา ทุกขาติ สังขารทั้งหลายมีความทุกข์เป็นปกติ
สัพเพ ธัมมา อะนัตตาติ ธรรมทั้งหลาย ก็คือสิ่งทั้งหลายทั้งปวง ทั้งที่เป็นสังขตธรรม ยังต้องปรุงแต่ง และอสังขตธรรม ไม่ต้องปรุงแต่งแล้ว ล้วนแล้วแต่ไม่ใช่ตัวตน ก็คือไม่มีอะไรหลงเหลือให้เรายึดถือมั่นหมายได้

การที่เรายึดมั่นถือมั่นเมื่อไร ก็ก่อให้เกิดความทุกข์แก่เราเมื่อนั้น แต่ถ้าเราปล่อยวางได้ เห็นว่าธรรมดาของการเกิดมาเป็นเช่นนี้ กำลังใจก็จะผ่อนคลายลง เบาลง ไปตามลำดับของการปล่อยวาง

คำว่า "ธรรมดา" คำเดียว สามารถที่จะหากินได้ตลอดชีวิต ถ้าหากว่าใครยังเกิดอีก ก็หากินได้ตลอดชาติข้างหน้าด้วย เพียงแต่ว่า คำว่าธรรมดานั้น แตกต่างกันไปตามกำลังใจของเรา

ธรรมดาของปุถุชนอยู่ในระดับหนึ่ง
ธรรมดาของกัลยาณชนที่ทรงศีลทรงธรรม เป็นอีกระดับหนึ่ง
ธรรมดาของพระอริยเจ้า ไม่ว่าจะเป็นพระโสดาบัน พระสกทาคามี พระอนาคามี หรือว่าพระอรหันต์ แต่ละระดับก็แตกต่างกันไป เนื่องจากเห็นคำว่าธรรมดาชัดเจนมากขึ้น ละเอียดมากขึ้น จนในที่สุดก็สามารถที่จะปล่อยวางได้ทั้งหมด

คราวนี้การที่เราจะปล่อยวาง ก็คงปล่อยวางตามกำลังใจของตน ดังที่อาตมภาพเคยกล่าวเอาไว้ว่า พระอริยเจ้าก็ช่างเขา ช่างมัน ถ้าหากว่ากำลังใจลดต่ำลงมาหน่อย ก็ช่างหัวมัน ถ้ากำลังใจต่ำลงมาอีก ก็ช่างหัวแม่มัน...! ถ้ากำลังใจอย่างแย่ ๆ ก็ช่างหัวโคตรพ่อโคตรแม่มัน...! แต่ขอให้เราช่างให้ได้สักระดับ จะมากจะน้อยก็แสดงถึงความก้าวหน้าในศีล สมาธิ ปัญญา ของเรา