[เถรี]

เมื่อพิจารณาเห็นชัดเจนแล้ว ก็ให้น้อมกำลังใจยอมรับความเป็นจริงตรงนี้ว่า องค์สมเด็จพระชินสีห์บรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงสอนเรามาเป็นความจริงแท้

แล้วหลังจากนั้น ถ้าหากว่าสมาธิของท่านคลายเคลื่อนเลือนลางไป อาจจะเกิดความฟุ้งซ่านขึ้นมา เราก็กลับเข้ามาหาพองยุบ หรือกลับเข้ามาหาลมหายใจของเราใหม่ จนกระทั่งลมหายใจ หรือพองยุบของเราทรงตัว กลายเป็นอัตโนมัติ ความรู้สึกต่าง ๆ มั่นคง ไม่ฟุ้งซ่านไปไหน

เราก็มาพิจารณาต่อไปว่า อัตภาพร่างกายของเรานี้ เต็มไปด้วยความทุกข์ ตั้งแต่อยู่ในท้องแม่ ก็อึดอัดคับข้อง โดนไฟธาตุของแม่เผาลนอยู่ตลอดเวลา เร่าร้อนเหมือนอยู่ในหม้อนึ่ง พยายามที่จะดิ้นรนให้หลุดพ้นจากสภาพนั้น เนื่องจากว่าเราแค่นั่งนิ่ง ๆ ไม่กี่นาที เรายังรู้สึกปวดเมื่อย แต่เด็กทารกนั้นต้องขดอยู่ในท้องแม่ตั้ง ๙ เดือน ๑๐ เดือน จะต้องทุกข์ยากขนาดไหน ? เป็นที่พอจะนึกออกได้

เมื่อคลอด เมื่อเคลื่อนจากท้องแม่ออกมา กระทบกับความหนักของอากาศ ก็แสบร้อนไปทั้งกาย ร้องไห้จ้าด้วยความเจ็บปวด ร่างกายนี้เต็มไปด้วยความสกปรกต้องชำระล้าง หิวต้องกิน กระหายต้องดื่ม ปวดอุจจาระ ปวดปัสสาวะ ต้องถ่ายหนักถ่ายเบา สิ่งทั้งหลายเหล่านี้เป็นความทุกข์ทั้งสิ้น ร่างกายสกปรกโสโครก ต้องชำระล้างทำความสะอาด เจ็บไข้ได้ป่วย ต้องรักษาพยาบาล

จากเด็กเล็ก ค่อย ๆ เปลี่ยนแปลงเป็นเด็กโต ความต้องการมีมากขึ้น ความปรารถนาไม่สมหวังก็พาให้ความทุกข์ใจเกิดขึ้น ยิ่งมีความต้องการมากเท่าไร ความทุกข์ก็มากขึ้นเท่านั้น ต้องพยายามปรับตัว เพื่อให้อยู่กับโลกนี้ให้ได้ หัดพลิก หัดคืบ หัดคลาน หัดยืน หกล้ม หกลุก แต่ละขั้นตอนล้วนแล้วแต่เหนื่อยยากเป็นอย่างยิ่ง เต็มไปด้วยความทุกข์