[เถรี]

ประการต่อไปก็คือบรรดาผู้ที่เข้าปฏิบัติธรรมนั้น นอกจากพระภิกษุวัดท่าขนุนแล้ว ก็ยังมีพระภิกษุจากสถานที่ต่าง ๆ ทั้งวิทยาลัยสงฆ์และวิทยาเขตทั่วประเทศ ส่วนใหญ่ก็จะรู้จักมักคุ้นกันในฐานะเพื่อนสหธรรมิกบ้าง เพื่อนร่วมงานบ้าง และที่สำคัญก็คือในฐานะลูกศิษย์ ซึ่งมีมากที่สุด

เมื่อไปร่วมงานและได้ฟังโอวาทจากพระเดชพระคุณพระธรรมวัชรบัณฑิต, ศ.ดร. องค์อธิการบดี ก็ทำให้คิดขึ้นมาได้ว่า ในเรื่องของพระวิปัสสนาจารย์นั้น ส่วนที่สำคัญที่สุดก็คือต้องเรียนให้รู้ ดูให้จำ ทำให้จริง คำว่า ทำให้จริง ในที่นี้ก็คือ ต้องทำจนเห็นผล โดยเฉพาะสามารถที่จะแก้ไขปัญหาในการปฏิบัติธรรมของพระภิกษุ สามเณร แม่ชี หรือว่าฆราวาสที่มาสอบถามได้ทุกเรื่อง

ส่วนใหญ่แล้วที่กระผม/อาตมภาพพบมานั้น พระวิปัสสนาจารย์ส่วนใหญ่ยังมีความสามารถที่ไม่เพียงพอ โดยเฉพาะในส่วนของการสอบอารมณ์ที่บรรดาโยคีบุคคลมาส่งอารมณ์ในแต่ละวัน ในส่วนนี้ด้วยความที่อยากรู้อยากเห็น กระผม/อาตมภาพก็เข้าไปนั่งฟังอยู่ใกล้ ๆ ด้วย ทำให้รู้ว่าท่านทั้งหลายเหล่านั้นตีราคาโสฬสญาณ หรือที่เรียกง่าย ๆ ว่า ญาณ ๑๖ ซึ่งเปรียบเป็นของที่มีคุณค่าเป็นแสนเป็นล้าน ลงมาเหลือไม่ถึงสลึงเดียว..!

เหตุที่เป็นเช่นนั้นก็เพราะว่าเข้าใจผิดอย่างหนึ่ง ทำแล้วเข้าไม่ถึงจริงอย่างหนึ่ง จึงไม่เข้าใจว่าญาณ ๑๖ ในแต่ละอย่างนั้นความจริงแล้วเป็นอย่างไร

ถ้าหากว่าพระภิกษุสามเณรของเรา ตลอดจนกระทั่งแม่ชีและญาติโยมที่ฟังอยู่ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ ได้ไปศึกษาเกี่ยวกับโสฬสญาณนี้เอาไว้บ้าง ก็จะทราบว่าเริ่มด้วยนามรูปปริจเฉทญาณ ซึ่งญาณนี้ก็คือญาณที่กำหนดจำแนกรูปนามได้ คำว่า จำแนกรูปนามได้ ในที่นี้อย่างหยาบก็คือรู้ว่าอะไรเป็นรูป อะไรเป็นนาม แต่ว่าถ้าหากว่ารู้แค่นี้ก็ยังไม่สมควรที่จะเรียกว่าญาณ