[เถรี]

พระเดชพระคุณพระเทพวัชราจารย์ (เทียบ สิริญาโณ, ป.ธ.๙) ผศ.ดร. หรือว่าหลวงพ่อเจ้าคุณเทียบ คณบดีคณะพุทธศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ท่านได้ถามว่า "คุณลาออกไปแล้ว ยังมาทำอะไรวะ ?" ก็คือล้อกันเล่นในฐานะที่คุ้นเคยกัน กราบเรียนท่านไปว่า "ผมโตมาจากวัดไร่ขิง อย่างไรเสียผมก็ทิ้งวัดไร่ขิงไม่ได้ครับ"

ซึ่งตรงนี้ขอให้ท่านทั้งหลายได้ทราบว่า องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าของเรานั้น ได้ตรัสเอาไว้ถึงความกตัญญูหลายประการด้วยกันคือ ความกตัญญูแปลว่ารู้คุณท่าน ความกตเวทีคือตอบแทนคุณที่ท่านได้ทำไว้แก่เรา นี่เป็นประการหนึ่ง

บุคคลที่ทำคุณแก่เรานั้น ภาษาบาลีเรียกว่า บุรพการี หรือพอมาเป็นภาษาไทย เรียกสั้น ๆ ว่า บุพการี แปลว่า ผู้กระทำคุณก่อน ประกอบไปด้วย องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า พระมหากษัตริย์ บิดามารดา ครูบาอาจารย์ เป็นต้น

เมื่อท่านทั้งหลายกระทำคุณแก่เรา ไม่ว่าจะเป็นการเมตตาสั่งสอน หรือปกครองให้อยู่สุขร่มเย็นก็ตาม เราเมื่อรู้คุณแล้ว ได้กระทำการตอบแทน ก็เรียกว่าเป็นกตเวทิตาบุคคล

คราวนี้ในส่วนของความกตัญญูกตเวทิตานั้น ไม่ใช่แต่บุคคลเท่านั้น แม้ว่าความกตัญญูต่อสถานที่ก็ต้องมีด้วย องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้านั้น แสดงความกตัญญูต่อสถานที่ชัดเจนที่สุด หลังจากที่พระองค์บรรลุอนุตรสัมมาสัมโพธิญาณแล้ว ก็ได้ยืนเพ่งโพธิบัลลังก์อยู่ถึง ๗ วันด้วยกัน จนกระทั่งโบราณาจารย์กำหนดลงมาเป็นพระพุทธรูปปางถวายเนตร นั่นก็คือความกตัญญูต่อสถานที่ ว่าสถานที่ตรงนั้นที่ทำให้พระองค์ท่านได้บรรลุอนุตรสัมมาสัมโพธิญาณ สำเร็จเป็นองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าผู้เลิศที่สุดในโลก

ถ้าดูตัวอย่างครูบาอาจารย์ก็คือ หลวงปู่มั่น ภูริทตฺโต เมื่อท่านเข้าถึงธรรมในส่วนที่ท่านปรารถนาแล้ว ก็ได้กราบกระต๊อบที่ท่านอาศัยปฏิบัติธรรมอยู่ กราบแล้วกราบอีก น้ำตาไหลน้ำตาร่วงด้วยความปีติ ซึ่งในจุดนี้จะเห็นว่าความกตัญญูต่อสถานที่นั้น องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าก็ดี ครูบาอาจารย์ก็ดี ท่านได้แสดงเอาไว้เป็นเนติ คือแบบอย่างที่เราทั้งหลายพึงจะกระทำตาม