การที่เราถึงพร้อมด้วยสมาธิสิกขา แปลว่าเราปฏิบัติอยู่ในมรรค ๘ ตรงทางแน่นอน ก็เหลือแต่ปัญญาสิกขา คือการใช้ปัญญาพินิจพิจารณาให้เห็นความจริงว่า ร่างกายนี้ก็ดี โลกนี้ก็ดี ประกอบไปด้วยความทุกข์ยากนานับประการ มีแต่โรคภัยที่ก่อให้เกิดความน่ากลัวและอาจจะถึงแก่สิ้นชีวิตลงไปได้
ขึ้นชื่อว่าการเกิดมามีร่างกายที่เต็มไปด้วยความทุกข์เช่นนี้ เราไม่พึงปรารถนาอีก การเกิดมาอยู่ในโลกที่เต็มไปด้วยความทุกข์ เต็มไปด้วยสงคราม เต็มไปด้วยภัยธรรมชาติ เต็มไปด้วยโรคภัยเช่นนี้ เราไม่พึงปรารถนาอีก เราต้องการอย่างเดียวคือพระนิพพาน ให้วางกำลังใจสุดท้ายอยู่ที่องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าบนพระนิพพาน
ถ้าอย่างนั้นก็แปลว่า ท่านปฏิบัติในไตรสิกขาคือ ศีล สมาธิ ปัญญา ซึ่งกระจายออกเป็นมรรค ๘ ได้โดยถูกต้องสมบูรณ์ ท่านทั้งหลายก็ดำเนินอยู่ในทางสายกลางที่ไม่เอียงไปข้างใดข้างหนึ่ง ก็คือไม่ใช่สุคติ คือหนทางแห่งการไปในภพภูมิที่ดี ไม่ใช่ทุคติ คือหนทางแห่งการไปเกิดในภพภูมิที่ไม่ดี แต่เป็นหนทางแห่งพระนิพพาน คือ การเข้าถึงความดับทุกข์ทั้งปวง
|