[ป้านุช]

จากที่ได้กล่าวมาแล้วจะพบว่า เมื่อมีผู้สาธยาย ก็จะมีผู้ฟังการสาธยาย
ฉะนั้นเพื่อประโยชน์ที่จะพึงบังเกิดขึ้น จึงต้องทำด้วยความตั้งใจ ทั้งผู้สาธยายและผู้ฟังการสาธยาย

เพราะในครั้งแรกเมื่อเรายังไม่รู้บทธรรมนั้น ๆ เราจะเป็นผู้ฟัง
ต่อมาเมื่อเราเข้าใจและทรงจำบทธรรมนั้นได้ เราก็สามารถเป็นผู้ประกาศบทธรรมแก่ผู้อื่น
ประโยชน์จะพึงเกิดขึ้นแก่ตัวเราเองและหมู่ชนเป็นจำนวนมาก

ในเรื่องนี้พระพุทธองค์ได้ทรงแสดงวิมุตตายตนะ ๕
(อายตนะที่ช่วยนำพาให้การหลุดพ้น ๕ ประการ) ดังนี้คือ

๑. การสดับธรรมเทศนาที่ผู้อื่นแสดง เพื่อประโยชน์เกื้อกูลแก่ตน(หู)
๒. การแสดงธรรมตามที่ตนได้สดับมาแล้ว เพื่อประโยชน์เกื้อกูลแก่คนเหล่าอื่น(ลิ้น)
๓. การสาธยายธรรมที่ตนได้สดับมาแล้ว(ลิ้น)
๔. การตรึกถึงธรรมตามที่สดับมาแล้วด้วยใจ(ใจ)
๕. อารมณ์อันสมควรแก่กรรมฐาน ๔๐ มีกสิน ๑๐ อสุภะ ๑๐(ใจ)

(อรรถกถา ฉบับธรรมทาน พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค เล่มที่ ๖๘ หน้าที่ ๑๘๘)