[เถรี]

ลำดับถัดไปคือการระลึกถึงความตาย ไม่ว่าตัวเราหรือตัวเขา หรือสรรพสัตว์ทั้งหลาย มีการก้าวเข้าไปหาความตายเป็นปกติ ชีวิตนี้เป็นของไม่เที่ยง ไม่ทราบว่าความตายจะมาถึงเมื่อไร แต่ทุกคนต้องตายอย่างแน่นอน

ลำดับต่อไปก็คือ การรำลึกถึงสภาพความเป็นจริงของร่างกาย ว่าประกอบขึ้นจากธาตุ ๔ มีดิน น้ำ ไฟ ลม เป็นต้น

ร่างกายนี้เต็มไปด้วยอวัยวะภายในใหญ่น้อยทั้งปวง อย่างเช่น ปอด ตับ ม้าม หัวใจ ลำไส้ใหญ่ ลำไส้เล็ก กระเพาะอาหาร กระเพาะปัสสาวะ เป็นต้น ให้เห็นสภาพความเป็นจริงของร่างกายนี้ไม่ใช่แท่งทึบ เต็มไปด้วยเครื่องจักรกล เป็นสิ่งที่น่าเกลียด ไม่น่ารัก ไม่น่าใคร่ ตัวเราก็เป็นเช่นนี้ คนอื่นก็เป็นเช่นนี้ สัตว์อื่นก็เป็นเช่นนี้

และท้ายสุด ก็คือการรำลึกถึงพระนิพพาน ว่าเป็นสถานที่สงบ สว่าง เยือกเย็น ปราศจากรัก โลภ โกรธ หลง โดยสิ้นเชิง เป็นเป้าหมายที่เราทุกคนพึงจะไปให้ถึง

การระลึกถึงความดีของพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ความดีของการบริจาคให้ทาน ความดีของศีล ความดีของเทวดา การระลึกถึงความตายเพื่อไม่ให้ประมาท การระลึกรู้ตามความเป็นจริงถึงสภาพร่างกายของเรา และกระทั่งท้ายสุดคือการระลึกถึงลมหายใจเข้าออก เราจะเลือกทำข้อใดข้อหนึ่งก็ได้ โดยควบกับลมหายใจเข้าออกไปด้วย ให้จิตใจตั้งมั่นทรงตัว

เมื่อจิตใจตั้งมั่นแล้ว เราค่อยถอนกำลังใจออกมาเพื่อพิจารณาในวิปัสสนาญาณ คือเห็นความไม่เที่ยงของร่างกายนี้ ว่ามีการเกิดขึ้นในเบื้องต้น เปลี่ยนแปลงไปในท่ามกลาง และสลายตัวไปในที่สุด ระหว่างดำรงชีวิตอยู่ เต็มไปด้วยความทุกข์ของการเกิด แก่ เจ็บตาย เป็นต้น และท้ายสุดก็ไม่มีอะไรเหลือดำรงอยู่ให้เป็นตัวตนเราเขาได้

ในเมื่อร่างกายเต็มไปด้วยความหลอกลวงเช่นนี้ โลกเราเต็มไปด้วยความหลอกลวงเช่นนี้ ขึ้นชื่อว่าการเกิดมามีร่างกาย และอยู่ในโลกที่เต็มไปด้วยความหลอกลวงเช่นนี้ จะไม่มีสำหรับเราอีก เราต้องการที่เดียวคือพระนิพพาน

เมื่อมาถึงจุดนี้ ให้ทุกท่านส่งกำลังใจเกาะพระนิพพานไว้ ถ้าหากว่ายังกำหนดรู้ลมหายใจเข้าออกอยู่ ก็ให้กำหนดรู้ไปตามปกติ ถ้าหากว่ายังมีคำภาวนาอยู่ ก็ให้กำหนดรู้คำก็ภาวนาไปตามปกติ

ถ้าไม่มีลมหายใจ ไม่มีคำภาวนา ก็สักแต่ว่ากำหนดรู้ไว้เฉย ๆ ให้กระทำดังนี้จนสภาพจิตใจมีการดำรงตนมั่นคงอยู่ในสมาธิภาวนา แล้วเราก็รักษาอารมณ์นี้เอาไว้จนกว่าจะได้ยินสัญญาณบอกหมดเวลา


พระครูธรรมธรเล็ก สุธมฺมปญฺโญ
เทศน์ช่วงทำกรรมฐาน ณ บ้านอนุสาวรีย์
วันอาทิตย์ที่ ๓ ตุลาคม ๒๕๕๓