คำสอนสมเด็จองค์ปฐม
เจริญวิปัสสนาขาดทุน(๓)
หากเจริญสมถะภาวนา รู้ลมเข้าออก
จักได้ฌานใดก็ตาม ให้พอใจตามนั้น
อย่าไปกำหนดว่าจักต้องได้เหมือนกันทุกครั้ง
อารมณ์ฌานย่อมไม่เที่ยง บางวันก็ได้ปฐมฌาน
บางวันตกต่ำลงมาแค่ขณิกสมาธิ บางวันได้ถึงฌาน ๒-๓-๔
จิตจักต้องพอใจในผลที่ได้ในแต่ละครั้งเสมอ
โดยยอมรับความไม่เที่ยง ซึ่งเป็นปกติของฌานอยู่เสมอ
ซึ่งความสันโดษเยี่ยงนี้จักทำให้จิตเป็นสุข
เพราะยอมรับในกฏธรรมดานี้
หรืออย่างวิปัสสนาภาวนา
ยกตัวอย่างเช่นพิจารณากายคตาหรือมรณานุสติกองใดกองหนึ่ง
เห็นทุกข์ของความไม่เที่ยงนั้น
หากจิตเกาะทุกข์ไม่ยอมปล่อย
ก็เท่ากับไม่ยอมรับความปกติของความไม่เที่ยงอันทำให้เกิดทุกข์นั้น
จิตก็จักเกิดความกลัดกลุ้มในการฝืนสภาวธรรมนั้น
อย่างนี้เรียกว่า เจริญวิปัสสนาขาดทุน