[เถรี]

ในสมัยนั้น ท่านเรียนบาลีแล้วท้ายที่สุดก็สอบได้ประโยค ๙ รุ่นเดียวกัน สอบประโยค ๑ - ๒ ปุ๊บ อ่านประโยค ๓ สอบประโยค ๓ ปุ๊บ อ่านหนังสือประโยค ๔ เพื่อนฝูงถามว่า "จะไม่รอประกาศผลสอบก่อนหรือ ?" ท่านตอบแบบไม่ไว้หน้าเลยว่า "กูไม่เห็นว่าอะไรจะทำให้กูตกได้..!" เล่นเอาเพื่อนฝูงเกือบจะกัดลิ้นตาย..! แล้วปัจจุบันนี้ก็เห็นอยู่ว่า แต่ละท่านเจริญอยู่ในวงการสงฆ์อย่างไร ? กลายเป็นแบบอย่างเขาอย่างไร ?

โดยเฉพาะบาลี ตั้งแต่ต้นจนถึงปัจจุบัน ทางคณะสงฆ์ให้ราคามากกว่าการศึกษาแบบอื่นมาโดยตลอด ท่านทั้งหลายจะสังเกตเห็นว่า เอาแค่จังหวัดกาญจนบุรีของเราก็แล้วกัน สมัยก่อนหลวงพ่อไพบูลย์ (พระธรรมคุณาภรณ์) หรือพระมหาไพบูลย์ กตปุญฺโญ ป.ธ. ๘ เป็นเจ้าคณะจังหวัด ทั้ง ๆ ที่มหาณรงค์ ป.ธ. ๔ (พระเทพเมธากร) เป็นรุ่นพี่ ซึ่งท่านเป็นลูกพี่ลูกน้องกัน เพราะว่าประโยคบาลีขี่กันอยู่ อีกฝ่ายหนึ่งประโยค ๘ ผู้ใหญ่ก็ต้องคิดว่า "เออ..ท่านขยันกว่า หัวดีกว่า ไปปกครองคณะสงฆ์ย่อมสร้างความเจริญให้มากกว่า"

แต่ความจริงไม่ใช่ เพราะว่าหลวงพ่อณรงค์ได้รับการแต่งตั้งเป็นเจ้าคณะตำบลเกาะสำโรง ถ้ากระผม/อาตมภาพบอกแล้วพวกท่านทั้งหลายจะตกใจหรือเปล่า ? เจ้าคณะตำบลเกาะสำโรงในสมัยนั้นของท่าน กินแดนมาจากอำเภอเมืองมาไทรโยค มาทองผาภูมิ ไปยันสังขละบุรี..! เท่ากับเป็นเจ้าคณะจังหวัดชัด ๆ แค่บริหารคณะสงฆ์อย่างเดียว ก็ไม่มีเวลาไปอ่านหนังสือแล้ว ท่านก็เลยไม่ได้ไปสอบต่อ

แล้วก็มารุ่นหลัง ลูกศิษย์รุ่นแรก ๆ ของหลวงพ่อไพบูลย์ ก็คือหลวงพ่อเจ้าคุณทองดำ หรือพระเดชพระคุณพระราชวิสุทธาภรณ์ รองเจ้าคณะจังหวัดปัจจุบันนี้ เปรียญธรรม ๖ ประโยค เป็นเลขานุการเจ้าคณะจังหวัด แบกงานทั้งจังหวัดจนไม่มีเวลาเรียนต่อ

พระมหาปัญญา (พระเทพปริยัติโสภณ, ดร.) ที่เป็นสามเณร เรียนจนจบประโยค ๙ แถมปริญญาโทจากต่างประเทศมา ตำแหน่งมาทีหลัง แต่ว่าความรู้ขี่กันอยู่ ถึงเวลาปัจจุบัน หลวงพ่อเจ้าคุณปัญญาท่านก็ขึ้นมาเป็นเจ้าคณะจังหวัด สมณศักดิ์ไปถึงชั้นเทพแล้ว มีสิทธิ์เข้าถึงชั้นธรรมในเวลาอันไม่นาน หลวงพ่อเจ้าคุณทองดำกว่าจะขยับขึ้นมาเป็นชั้นราชได้ก็ ๒๐ กว่าปี แล้วตอนนี้ก็เป็นรองเจ้าคณะจังหวัด ถึงเวลาเจ้าคณะจังหวัดต้องไปกราบถวายความเคารพก่อนทุกครั้ง นี่คือราคาของประโยคบาลี ที่ทำให้ความก้าวหน้าทางคณะสงฆ์มีมากกว่า