[เถรี]

หลักธรรมทั้งหลายเหล่านี้ ส่วนสำคัญที่สุดก็คือ เราต้องทำความเข้าใจและนำไปใช้งานได้จริงด้วย แล้วส่วนหนึ่งที่กระผม/อาตมภาพเคยย้ำกับครูผู้สอนบ่อย ๆ ก็คือ ให้สังเกตว่าธรรมะของพระพุทธเจ้าทุกหมวดไม่มีขัดกันเลย สามารถที่จะเชื่อมโยงเข้าหากันได้ทั้งหมด

อย่างเช่นถ้าหากว่าเป็นโลกบาลธรรมก็คือ หิริ โอตตัปปะ เป็นธรรมที่รักษาโลก แล้วไปเกี่ยวข้องอะไรกับขันติ โสรัจจะ ความอดทนและความเสงี่ยมเจียมตน ? ก็อย่างเช่นว่าใจเราอยากจะทำชั่ว แต่เราพยายามอดทนอดกลั้นเอาไว้ ควบคุมกาย วาจา ใจ ของเราให้สงบระงับ ก็กลายเป็นโสรัจจะ คือความเสงี่ยมเจียมตน

หัวข้อธรรมทุกข้อสามารถที่จะอธิบายเชื่อมโยงเข้าหากันได้ทั้งหมด แต่ว่าอาจารย์รุ่นหลัง ๆ ไม่มีใครสอนแบบนี้ พวกเราก็เลยรู้แค่ที่เรียน แล้วถ้าหากว่าคิดต่อเองไม่เป็นก็จะรู้แค่นั้น

วิชาที่ ๓ ก็คือ พุทธประวัติและศาสนพิธี เขาให้เราศึกษาเพื่อที่จะรู้ว่า ที่มาที่ไปของศาสดาของเรามีความเป็นมาอย่างไร ถ้าเป็นสมัยโบราณก็เรียนตั้งแต่ต้นตระกูลโคตรเหง้าศักราชลงมาเลย..! กี่แสนกี่ล้านชาติเขาไล่ลงมา จนกระทั่งถึงพระเจ้าสีหหนุกับพระนางกัญจนา ก็คือปู่ย่าขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าโน่น เขาจะระบุมาชัดเจนว่าระยะเวลาผ่านไปกี่หมื่นกี่แสนปี

ระยะหลังนี่โดนตัดเข้าเนื้อหาเลย ไม่มีอธิบายแม้แต่สภาพภูมิศาสตร์ของชมพูทวีปในยุคนั้นว่า ลักษณะเหมือนดอกบัวตูมที่ทิ่มหัวลงไปในทะเล ก็คือแผ่นดินอินเดีย หรืออนุทวีปอินเดีย แล้วก็มีผีเสื้อ หรือแมลงภู่ แมลงผึ้ง ตัวหนึ่งบินตอมดอกบัวนั้นอยู่ ก็คือเกาะลังกา

ต้องบอกว่ารุ่นของพวกท่านทั้งหลาย โอกาสที่จะเรียนครบถ้วนมีน้อยมาก จึงเป็นอะไรที่น่าเสียดายมาก อย่างรุ่นกระผม/อาตมภาพก็ต้องมานั่งท่องกันว่า มหาชนบท ๑๖ แคว้นประกอบไปด้วยอะไรบ้าง อังคะ มคธะ กาสี โกสละ วัชชี มัลละ ฯลฯ ไล่ไปเรื่อย จนกระทั่งถึงอัสสกะ อวันตี รุ่นของพวกท่านจำหลัก ๆ แค่ว่า มคธ โกศล กาสี วัชชี จึงเป็นเรื่องที่บอกว่ายิ่งเรียนเราก็ยิ่งรู้น้อยลง

แบบเดียวกับการเรียนธรรมศึกษา ก่อนหน้านั้นชั้นตรีก็คือเหมาทั้งหมด ชั้นโทก็เหมาทั้งหมด ชั้นเอกก็เหมาทั้งหมด แต่ปัจจุบันนี้เขาจะมีตรีอุดมศึกษา ตรีมัธยมศึกษา ตรีประถมศึกษา ชั้นโทและชั้นเอกก็แบบเดียวกัน ก็คือแยกออกเป็น ๓ ส่วน ทั้ง ๆ ที่เนื้อหาเท่าเดิม คนที่เรียนรุ่นเก่าจึงมีความรู้มากกว่าพวกเราเยอะ