[หยาดฝน]

องค์สมเด็จพระภควันได้แสดงปฐมเทศนา หลังจากที่ตรัสรู้เป็นองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าแล้ว ๒ เดือนผ่านไป จนกระทั่งโปรดให้ปัญจวัคคีย์ทั้ง ๕ มีอัญญาโกณฑัญญะเถระ เป็นต้น ได้รับฟังธรรมที่พระองค์ท่านบรรลุมรรคผล แล้วนำสรุปลงมาว่า สิ่งที่เป็นส่วนสุดสองอย่าง ที่บรรพชิตทั้งหลายไม่ควรที่จะซ่องเสพเสวนาด้วยก็คือ การคลุกคลีกับกามมากจนเกินไปประการหนึ่ง การทรมานตนจนเกินไปประการหนึ่ง

สิ่งที่ควรจะกระทำนั้นเรียกว่า "มัชฌิมาปฏิปทา" คือ หนทางสายกลาง ซึ่งประกอบไปด้วย
"สัมมาทิฏฐิ" คือ ความเห็นชอบ คือเห็นว่า..ทุกสิ่งทุกอย่างไม่เที่ยง ทุกสิ่งทุกอย่างเป็นทุกข์ ทุกสิ่งทุกอย่างไม่มีอะไรเป็นเราเป็นของเรา

"สัมมาสังกัปปะ" ความดำริชอบ คือ ความคิดว่า..เราต้องการพ้นทุกข์ เราต้องการออกจากกาม เป็นต้น

"สัมมาวาจา" การพูดดีพูดชอบ ก็คือ เว้นจากการโกหก เว้นจากการพูดคำหยาบ เว้นจากการพูดส่อเสียดให้คนแตกร้าวกัน เว้นจากการพูดเพ้อเจ้อไร้ประโยชน์

"สัมมากัมมันตะ" มีการกระทำที่ถูกต้อง ก็คือ ไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ลักทรัพย์ ไม่ประพฤติผิดในกาม ไม่ดื่มสุราเมรัย เป็นต้น

"สัมมาอาชีวะ" ก็คือ เลี้ยงชีวิตในทางที่ชอบ ประกอบอาชีพที่ไม่ผิดทั้งกฎหมายบ้านเมืองและศีลธรรม

"สัมมาวายามะ" มีความเพียรพยายามที่ถูกต้อง ก็คือ เพียรละชั่ว เพียรทำดี เพียรที่จะไม่ให้ความชั่วเข้ามาสู่ใจ และเพียรรักษาความดีเอาไว้

"สัมมาสติ" คือ ตั้งสติไว้ในทางที่ชอบ คือ..มีสติรู้ตัวอยู่เสมอว่า เราจักต้องตาย ถ้าหากว่าตายแล้วเราจะไปไหน ก็ย่อมเลือกว่าเราจะไปในภพภูมิที่ดี ในเมื่อมีสติเช่นนี้ก็จะทำให้เราเสริมสร้างแต่สิ่งที่ดี ๆ เท่านั้น เพื่อที่เราจะได้ไปสู่ภพภูมิที่ดี ขณะเดียวกันก็ลด ละ เลิก ในสิ่งยึดเหนี่ยวทั้งปวง เพื่อท้ายที่สุดจักได้หลุดพ้นจากกองทุกข์ เข้าสู่พระนิพพาน

และท้ายที่สุด "สัมมาสมาธิ" การดำเนินสมาธิไปในทางที่ชอบ ก็คือ สร้างเสริมสมาธิให้เกิดขึ้น แล้วนำเอากำลังสมาธินั้นไปใช้ในการตัดละกิเลส รัก โลภ โกรธ หลงต่าง ๆ ให้จืดจางเบาบางลง จนในที่สุดก็หมดใจจากใจของตนเอง