[เถรี]

สัมมัปปธาน ๔ ประกอบด้วยองค์ธรรม ๔ ประการคือ คือ

๑.สังวรปธาน คือ เพียรระวัง
๒.ปหานปธาน คือ เพียรละ
๓.ภาวนาปธาน คือ เพียรเจริญ
และ ๔.อนุรักขนาปธาน คือ เพียรรักษา

ข้อที่ ๑ สังวรปธาน หมายถึงเพียรระวังยับยั้งการทุจริตที่ยังไม่เกิดขึ้น มิให้เกิดขึ้นมาได้ มีวิธีป้องกันโดยการใช้หลักคิด แยกแยะ ระวังผลประโยชน์ส่วนบุคคลกับผลประโยชน์ส่วนรวม โดยไม่ให้มีผลประโยชน์ทับซ้อน เป็นแนวทางที่มุ่งเน้นไปที่การสำรวมระวังอินทรีย์ทั้ง ๖ ของตน คือระวัง ตา หู จมูก ลิ้น กายและใจ ของตนให้ดี ไม่ให้ถูกยั่วยุจากสิ่งภายนอกทั้ง ๖ ประการ ได้แก่ รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัสและอารมณ์ทางใจ ดังนั้น..หากเราสามารถควบคุมอินทรีย์ทั้ง ๖ ของตนได้ดี ย่อมส่งผลให้เกิดการควบคุมความประพฤติที่ดีได้ ทั้งกาย วาจา และใจ

ข้อที่ ๒ ปหานปธาน หมายถึงเพียรพยายามละทุจริตที่เกิดขึ้นแล้ว เพื่อไม่ให้เกิดขึ้นได้อีก กระบวนการลดละทุจริตทั้ง ๓ คือ ทุจริตทางกาย ทุจริตทางวาจา และทุจริตทางใจ เมื่อเกิดขึ้นแล้ว เราต้องควบคุมเฝ้าระวังไม่ให้เกิดซ้ำอีก โดยใช้หลักเทวธรรม คือ เจริญหิริโอตัปปะ มีความละอายชั่ว เกรงกลัวต่อบาป และไม่ยอมอดทนต่อปัญหาทุจริตต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นอย่างนิ่งเฉย ไม่ยอมเป็นผู้ที่นิ่งดูดายต่อปัญหาที่เกิดขึ้นในสังคมแบบไม่รู้ร้อนรู้หนาว แต่ต้องทำหน้าที่เป็นหูตา คอยสอดส่องเฝ้าระวังภัย และแจ้งเหตุไม่พึงประสงค์ต่อเจ้าหน้าที่ให้ทราบ เพื่อที่จะได้ดำเนินการแก้ไขปัญหาให้สงบระงับลงอย่างทันท่วงที

ข้อที่ ๓ ภาวนาปธาน หมายถึงเพียรพยายามทำสุจริตธรรมที่ยังไม่เกิดขึ้น ให้เกิดมีอย่างต่อเนื่อง เป็นกระบวนการสร้างความดีให้มั่นคงถาวรยิ่งขึ้นไป จนก่อเกิดเป็นวัฒนธรรมแห่งความสุจริต โดยใช้หลักจิตพอเพียงต้านทุจริต เป็นแกนกลางในการพัฒนาจิตใจ ให้เกิดชุมชนที่เข้มแข็งด้วยแนวคิด ตาม STRONG โมเดล : จิตพอเพียงต้านทุจริต อันเป็นหลักการที่ส่งเสริมความดี เพิ่มพูนสติปัญญาให้แก่ผู้คนในสังคม ได้มีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชนของเรา ให้มีความเข้มแข็งและยั่งยืนสืบไป