[เถรี]

แต่กระผม/อาตมภาพไม่มีปัญหาตรงนี้ ได้บอกกล่าวต่อพระนวกะทั้งหลายของคณะสงฆ์อำเภอสังขละบุรีว่า ท่านทั้งหลาย ๙๙ เปอร์เซ็นต์มีเชื้อชาติมอญ มอญเป็นชนชาติที่ยิ่งใหญ่มาก่อน อาณาจักรตะโทง หรือที่คนไทยเรียกว่าสุธรรมวดีนั้น เจริญรุ่งเรืองยิ่งใหญ่ไพศาลด้วยพระพุทธศาสนา จนกระทั่งอาณาจักรพุกามของชาว "เผี่ยว (Pyu)" เห็นความเจริญของอาณาจักรมอญแล้ว ทราบว่าเป็นไปเพราะมีพระพุทธศาสนาเป็นหลักชัย จึงได้ส่งทูตมาขอพระพุทธศาสนาไปเผยแผ่ที่อาณาจักรพุกามบ้าง

แต่ว่าพระเจ้ามนูหะกษัตริย์มอญยุคนั้นนั้น พิจารณาว่าชาวเผี่ยวเป็นชาวป่าชาวดอย จิตใจหยาบกระด้าง ไม่คู่ควรกับพระพุทธศาสนาซึ่งเป็นของที่ลึกซึ้งสูงค่า จึงได้ปฏิเสธคณะทูตไป ทำให้พระเจ้าอโนรธาของอาณาจักรพุกาม หรือที่คนไทยเรียกว่า พระเจ้าอนุรุทธมหาราช ได้ยกกองทัพมาตีอาณาจักรสุธรรมวดี หรืออาณาจักรมอญ

คราวนี้ด้วยความที่เป็นพุทธศาสนิกชนที่เคร่งครัด ทำให้พระเจ้ามนูหะสั่งบรรดาข้าราชการและทหารไม่ให้สู้รบ เพราะว่าไม่ใช่วิสัยของพุทธศาสนิกชน ยอมให้พระเจ้าพระเจ้าอนุรุทธมหาราชยึดอาณาจักรมอญเป็นของตนเอง แล้วได้กวาดต้อนเอาพระสงฆ์ พร้อมด้วยพระเจ้ามนูหะและพระนางสัจจาเทวี พระราชเทวีของพระองค์ไปเป็นตัวประกันที่อาณาจักรพุกาม

แล้วนำเอาพระพุทธศาสนาไปเผยแผ่จนกระทั่งอาณาจักรพุกามยิ่งใหญ่มหาศาล ถึงขนาดเป็นที่สนใจของกุบไลข่าน ต้องยกทัพมาตีเพื่อยึดอาณาจักรพุกามไว้ใต้อำนาจของมองโกลในยุคนั้น

นี่คือที่มาที่ไปว่าอาณาจักรมอญนั้นเจริญยิ่งใหญ่ด้วยพระพุทธศาสนา ท่านทั้งหลายที่มีเชื้อสายมอญต้องไม่ลืมว่า พระพุทธศาสนาทำให้ชนชาติมอญนั้นยิ่งใหญ่มาแต่โบราณ

ถ้าหากว่านับในยุคสมัยที่ไม่นาน พระเถระชาวมอญ คือพระมหาเถรคันฉ่อง ได้รับความเคารพนับถือจากสมเด็จพระนเรศวรมหาราช หรือที่ทางพม่าเรียกว่าพระนเรศ ถึงขนาดตั้งให้เป็นสมเด็จพระพนรัตน์ สถิตอยู่ ณ วัดป่าแก้ว จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ดำรงตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราชประจำกรุงศรีอยุธยา แล้วได้เผยแผ่วิชาการสายมอญต่าง ๆ ในอาณาจักรอยุธยา

โดยเฉพาะความเคร่งครัดในการถือศีลปฏิบัติธรรม จนกระทั่งทำให้พระเถระชาวมอญนั้น เกิดความรู้ความสามารถพิเศษมากต่อมากด้วยกัน เป็นที่เคารพนับถือทั้งคนไทยคนมอญมาตั้งแต่บัดนั้น