[เถรี]

ข้อที่สามคือสัมมสนญาณ แปลว่า ญาณที่กำหนดรู้นามรูป โดยเห็นไตรลักษณ์อย่างแท้จริง ก็คือต้องพิจารณาให้เห็นว่านามรูปทั้งหลายเหล่านี้นั้นไม่เที่ยงอย่างไร เป็นทุกข์อย่างไร ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ของเราอย่างไร

ดังที่กระผม/อาตมภาพนำให้บรรดาโยคีบุคคล ที่เข้าปฏิบัติธรรมในช่วงบวชเนกขัมมะปฏิบัติธรรมเฉลิมพระเกียรติของวัดท่าขนุนทุกครั้งว่า ให้เราพิจารณาอย่างไรให้เห็นความไม่เที่ยง ให้เราพิจารณาอย่างไรให้เห็นความเป็นทุกข์ ให้เราพิจารณาอย่างไรถึงจะเห็นความเป็นไม่มีอะไรเป็นเรา เป็นของเราให้ยึดถือมั่นหมายได้

ญาณทั้ง ๓ อย่างที่ว่ามานี้ ท่านทั้งหลายต้องเข้าใจว่า ญาณใดญาณหนึ่งก็สามารถทำให้ท่านทั้งหลายเข้าถึงมรรคถึงผลได้แล้ว ไม่ใช่ไปถึงตอนท้ายคือมรรคญาณ ผลญาณ ถ้าหากว่าต้องรอให้ถึงตอนนั้นแปลว่าไม่ทันกิน..!

โยคีบุคคลผู้เข้าปฏิบัติธรรมทุกคนสามารถเข้าถึงโสฬสญาณก็คือญาณ ๑๖ นี้ในญาณใดญาณหนึ่งได้ ตามปัจจัยที่ได้สั่งสมมาเป็นปุพเพกตปุญญตาตั้งแต่ชาติก่อน ๆ

ดังนั้น...ในส่วนของญาณ ๑๖ ไม่ว่าญาณใดญาณหนึ่ง ก็เป็นญาณที่พาเราเข้าถึงมรรคถึงผลทั้งสิ้น ยกเว้นอยู่อย่างเดียวก็คือโคตรภูญาณ ซึ่งเป็นญาณที่เข้าถึงมรรคอย่างเดียว เพราะว่าเป็นญาณที่อยู่กึ่งกลางในระหว่างความเป็นพระโสดาบัน ในความเป็นพระสกทาคามี ในความเป็นพระอนาคามี และในความเป็นพระอรหันต์

คือมองเห็นอย่างชัดเจนแล้วว่าจะเป็นอย่างไร แต่ว่ายังเข้าไม่ถึง พูดง่าย ๆ ว่าเห็นแล้ว แต่ยังไม่สามารถที่จะนำมาเป็นสมบัติของตนเองได้ เป็นต้น