[เถรี]

ในกุณฑลเกสีเถรีประวัติ ได้กล่าวถึงพระธรรมเสนาบดีพระสารีบุตรเจ้า ได้โต้วาทีกับชัมพุปริพาชิกา ซึ่งตอนนั้นยังไม่ได้บวชเข้ามาในพระพุทธศาสนา ปัญหาแรกก็ถามว่า เอกํ นาม กิํ อะไรชื่อว่าหนึ่ง เช่นกัน แม้ว่าชัมพุปริพาชิกาจะได้รับการฝึกสอนมาจากสำนักปริพาชกอย่างดี สามารถที่จะถามปัญหาต่อเนื่องได้เป็นพันข้อ ซึ่งพระสารีบุตรมหาเถระก็แก้ไขได้ทุกข้อ แต่พอถามกลับไปข้อเดียวว่า อะไรชื่อว่าหนึ่ง ชัมพุปริพาชิกาก็ไม่สามารถที่จะตอบได้

พระสารีบุตรต้องเฉลยว่า อาหารชื่อว่าหนึ่ง โดยมีบาลีรับรองว่า สัพเพ สัตตา อาหารัฏฐิติกา คือสัตว์ทั้งหลายจักตั้งอยู่ได้เพราะอาหาร เมื่อชัมพุปริพาชิกาขอเรียน พระสารีบุตรบอกว่าสอนได้เฉพาะพวกเดียวกัน ดังนั้น...จึงต้องบวชเข้ามาเป็นพระภิกษุณีในพระพุทธศาสนา แล้วท่านก็ศึกษาเล่าเรียน จนกระทั่งตอนหลังก็บรรลุเป็นพระอรหันต์

ในส่วนของอาหารนั้น บาลีกล่าวไว้ชัดว่าประกอบไปด้วย กวฬิงการาหาร อาหารที่เป็นข้าว กับ น้ำ ขนม อย่างที่เราท่านทั้งหลาย ได้กิน ได้รับประทานกันอยู่ทุกวัน

ผัสสาหาร อาหารก็คือสิ่งที่ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ รับเข้าไป สิ่งทั้งหลายเหล่านี้ถือเป็นอาหารที่สำคัญมาก เพราะถ้าตาไม่ได้เห็นรูป หูไม่ได้ยินเสียง จมูกไม่ได้กลิ่น ลิ้นไม่ได้รส กายไม่ได้สัมผัส บางทีบางท่านถึงขนาดเฉาตายไปเลย..!

นักโทษหลายคนที่เป็นนักโทษเด็ดขาด โดนขังเดี่ยว ไม่ได้มีโอกาสปฏิสัมพันธ์ใด ๆ กับผู้อื่น ขาดในส่วนของผัสสาหารนี้เป็นอย่างมาก ก็เลยทำให้หลายคนเฉา เมื่อพ้นโทษออกมาแล้ว บางทีกลายเป็นโรคซึมเศร้า ไม่สามารถที่จะกอบกู้จิตใจของตัวเองคืนมาได้

อีกตัวหนึ่งที่สำคัญมากก็คือ มโนสัญเจตนาหาร อาหารคือความมุ่งมั่นของใจ ถ้าจะยกตัวอย่างที่ชัดเจนที่สุด ก็คือในขณะที่ทหารกรีกกับเปอร์เซียนรบกัน แล้วทางด้านกรีกชนะแล้ว ให้ทหารชื่อฟิลิปปิเดสเป็นผู้ไปส่งข่าว ซึ่งวิ่งเป็นระยะทาง ๔๒.๑๙๕ กิโลเมตรจากเมืองมาราธอนที่รบกัน ด้วยความมุ่งมั่นว่าจะต้องไปส่งข่าวให้กับพรรคพวกตนเองได้รู้ว่ากองทัพของตนชนะแล้ว เมื่อไปถึงกรุงเอเธนส์ ส่งข่าวเสร็จเรียบร้อยก็ขาดใจตาย ท่านจะเห็นว่ามโนสัญเจตนาหาร คือความมุ่งมั่นของใจว่าต้องทำหน้าที่นั้นให้สำเร็จเสียก่อน ทำให้สามารถที่จะประคับประคองร่างกายไป จนกระทั่งส่งข่าวได้อย่างที่ตนเองมุ่งมั่นต้องการ