[เถรี]

ส่วนที่ให้ความอบอุ่นในร่างกายคือธาตุไฟ ประกอบด้วย ไฟธาตุที่กระตุ้นร่างกายให้เจริญเติบโต ไฟธาตุที่เผาผลาญร่างกายนี้ให้ทรุดโทรมลง ไฟธาตุที่สันดาปช่วยเผาผลาญอาหาร ไฟธาตุที่ยังร่างกายนี้ให้กระวนกระวายยามเจ็บไข้ แยกเอาไว้อีกส่วนหนึ่ง

ส่วนที่พัดไปมาในร่างกาย หรืออยู่ตามส่วนที่เป็นช่องว่างคือช่องหู ช่องจมูก เรียกว่าธาตุลม ได้แก่ ลมหายใจเข้า ลมหายใจออก ลมที่ค้างในท้องในไส้ ลมในช่องหูช่องจมูก ลมที่พัดขึ้นเบื้องสูง พัดลงเบื้องต่ำ พัดไปทั่วร่างกายคือความดันโลหิต ส่วนนี้เป็นธาตุลมแยกไว้อีกส่วนหนึ่ง

เมื่อส่วนที่ ๑ คือ ดิน ได้แก่ ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง เนื้อ กระดูก เยื่อในกระดูก ตับ ไต ไส้ ปอด ที่เป็นอวัยวะภายใน ตลอดจนที่เป็นอวัยวะภายนอกทั้งปวง ส่วนที่ ๒ ธาตุน้ำ ได้แก่ เลือด น้ำเหลือง น้ำหนอง น้ำตา น้ำลาย น้ำดี เหงื่อ ไขมันเหลว ปัสสาวะ ส่วนที่เป็นความอบอุ่น ก็คือ ไฟธาตุที่กระตุ้นร่างกายให้เจริญเติบโต ไฟธาตุที่เผาผลาญร่างกายให้ทรุดโทรมลง ไฟธาตุที่สันดาปช่วยเผาย่อยอาหาร และไฟธาตุที่กระตุ้นร่างกายให้กระวนกระวายยามเจ็บไข้

ส่วนที่พัดไปมาตามร่างกายหรืออยู่ตามช่องว่างของร่างกาย ได้แก่ ลมหายใจเข้า ลมหายใจออก ลมที่อยู่ในช่องหูช่องจมูก ลมที่ค้างในท้องในไส้ที่เป็นแก๊ส ลมที่พัดขึ้นเบื้องสูง พัดลงเบื้องต่ำ พัดไปทั่วร่างกาย ได้แก่ ความดันโลหิต กองนี้คือดิน กองนี้คือน้ำ กองนี้คือลม กองนี้คือไฟ เมื่อแยกออกมาแล้วตัวเราอยู่ที่ใด ก็ไม่มีอะไรเป็นเราเป็นของเราเลย ในเมื่อไม่มีอะไรเหลืออยู่เป็นของเรา แล้วความทุกข์จะเกาะกินได้อย่างไร ?

เมื่อนำเอาดิน น้ำ ลม ไฟ ประกอบกันเข้ามาใหม่ มีหัวมีหู มีหน้ามีตา ตัวเราคือจิตที่มาอาศัยอยู่ตามบุญตามกรรมที่ได้สร้างไว้ เราไปยึดว่าเป็นเรา เป็นของเรา พอความทุกข์ทั้งหลายเกิดขึ้นกับร่างกาย เราเลยพลอยไปยึดว่าความทุกข์นี้เป็นของเรา แล้วก็ไปโอดครวญอยู่กับความทุกข์ยากลำบากทั้งหลายเหล่านั้น ดังนั้น...เราจึงต้องคิดแยกให้เห็นชัดเจนว่า ร่างกายนี้ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ของเราอย่างไร จนกระทั่งสภาพจิตของเราผ่อนคลายการยึดเกาะในร่างกายลงไปตามลำดับ ๆ จนในที่สุดก็ไม่ได้อยากได้ใคร่ดีในร่างกายนี้อีก

เมื่อเห็นจริงดังนั้นแล้ว ถ้าหากว่าความทุกข์เกิดกับร่างกายเรา ก็สักแต่ว่าเห็นว่านั่นเป็นความทุกข์ที่เกิดขึ้นกับร่างกาย ไม่ได้เกิดขึ้นกับเรา