[สุธรรม]

ยายวรรณกับภาพในอดีตชาติของตัวเอง

"อาคาร ๒ ชั้นล่าง เป็นที่แสดงรูปภาพของบรรดานักโทษการเมือง เครื่องมือที่ส่วนใหญ่เป็นตรวนล่ามนักโทษ ชั้นสองดัดแปลงเป็น "ห้องซอง" เล็ก ๆ สำหรับขังเดี่ยวนักโทษแบบไม่ให้เห็นแสงเดือนแสงตะวัน ส่วนชั้นสามเป็นที่พักของบรรดาผู้คุมค่ะ" อาคารนี้มีลวดหนามสานเป็นตาข่ายปิดคลุมด้านหน้าอาคารเอาไว้ ป้องกันนักโทษหลบหนี ยายวรรณพาอาตมาตรงไปยังแผ่นป้ายนิทรรศการที่มีรูปบรรดานักโทษการเมืองนับร้อยติดอยู่ ชี้ให้ดูรูปในอดีตชาติของตัวเองแล้วน้ำตาร่วง อาตมาน้อมจิตอุทิศส่วนกุศลที่เคยทำมาตั้งแต่ต้น อุทิศให้กับท่านทั้งหลายที่เสียชีวิตภายในคุกแห่งนี้ ขอให้ทุกท่านไปเสวยสุขในสุคติภพโดยทั่วหน้ากันเถิด...

รู้สึกได้ถึงบรรยากาศหดหู่ เศร้าหมอง อับจนไร้หนทาง พวกเราเดินขึ้นชั้นสองที่ก่ออิฐแดงเป็นห้องเล็ก ๆ แคบ ๆ เล็กกว่าห้องส้วมเสียอีก แต่ละห้องมีประตูไม้ตีแบบหยาบ ๆ ปิดอยู่ ที่ประตูเจาะช่องเอาไว้แค่พอส่งชามข้าวได้เท่านั้น ส่วนชั้นที่ ๓ ซึ่งเคยเป็นที่พักของผู้คุม ตอนนี้จัดแสดงภาพถ่ายและประวัติของนักโทษซึ่งมีที่มาชัดเจน และภาพวาดของเด็ก ๆ ที่แสดงถึงบ้านเมืองในฝันของตนเอง หลายภาพเหมือนกับจะอธิษฐานเผื่อผู้ที่เสียชีวิตด้วย อีกส่วนหนึ่งแสดงประวัติบรรดา "ตัวเอ้" ของเขมรแดง เช่น พอล พต, เขียว สัมพันธ์, นวน เจีย, เอียง ทีริต เป็นต้น...