[เถรี]

ด้วยแรงกรรมที่เคยทำไว้ เมื่อพระจักขุบาลบรรลุอรหันต์ ตาทั้งสองข้างก็แตกพร้อมกันพอดี เมื่อท่านเป็นอรหันต์แล้ว ก็ยังไม่มีใครรู้ ท่านก็ยังรักษากำลังใจด้วยการเดินจงกรมภาวนาอยู่

พอดีฝนตก พวกแมลงเม่าก็บินออกมาเพื่อจะผสมพันธุ์ รูก็อยู่ตรงทางที่ท่านเดินจงกรม ท่านเดินเหยียบตายจนเกลื่อน พระที่เป็นปุถุชนก็ไปโจษจันท่านว่า เป็นพระผู้ใหญ่เสียเปล่า แต่ยังฆ่าสัตว์อยู่ ไม่สมควรจะเป็นสาวกของพระพุทธเจ้า

พระพุทธเจ้าพอได้ยินก็เสด็จไปยังโรงธรรม พระทั้งหลายพอเห็นพระพุทธองค์เสด็จมา ก็ทูลเชิญให้นั่งบนอาสนะที่ตั้งไว้ พระพุทธเจ้าตรัสว่า ภิกฺขเว ดูกรภิกษุทั้งหลาย เธอกล่าวถึงเรื่องอะไรกันอยู่ ? พระทั้งหลายกราบทูลถึงเรื่องที่พระจักขุบาลเดินจงกรม เหยียบแมลงเม่าตายเป็นจำนวนมาก พระพุทธเจ้าตรัสว่าพระจักขุบาลเถระหลุดพ้นแล้วจากอาสวะทั้งปวงแล้ว ไม่ได้มีเจตนาที่จะเบียดเบียนสัตว์อื่น แต่ว่าตาของท่านทั้งสองข้างแตกแล้วในขณะที่บรรลุอรหัตผล เดินจงกรมทั้งที่มองไม่เห็น จึงเหยียบแมลงตาย ไม่ได้มีเจตนาตัดชีวิตศัตว์

พระทั้งหมดเพิ่งจะรู้ว่า พระจักขุบาลเถระเป็นพระอรหันต์แล้ว ท่านยอมสละดวงตาทั้งสองข้างเพื่อแลกกับธรรมะที่ต้องการ ไม่ยอมเสียสัจจะที่ได้อธิษฐานได้ตั้งแต่ต้นพรรษา บาลีว่าเนสัชชิกังคธุดงค์ ต้องนั่งโดยไม่นอน ถ้าหากหลังพิงสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ถือว่าขาด อันนั้นคือเคร่ง แต่ถ้าคนที่ไม่เคร่ง ถ้าเอนตัวถึงพื้นถือว่าขาด

ถ้าใครเรียนบาลี ในธรรมบทจะต้องแปลเรื่องพระจักขุบาลเป็นเรื่องแรกเลย อย่างไรก็ต้องเจอแน่นอน ดังนั้นแล้วบุคคลที่พิการ ที่ไม่มีดวงตาหรือเสียดวงตาไป ในธรรมบทที่มีชื่อเสียงโด่งดังก็เป็นพระจักขุบาลเถระ ถัดจากนั้นไปก็เป็นฤๅษีสองสามีภรรยา ที่เป็นพ่อแม่ของสุวรรณสามโพธิสัตว์นั่น โดนงูพ่นพิษใส่ตา แล้วตาบอด


เทศน์ช่วงเย็น ณ บ้านอนุสาวรีย์
๑ สิงหาคม ๒๕๕๒