[เถรี]

ในส่วนของสมาธิ ให้พยายามเอาสติสัมปชัญญะ คือความรู้ตัวทั่วพร้อมของเรา อยู่กับลมหายใจเข้าออกเป็นหลัก ถ้ารู้ตัวว่าเราเผลอสติคิดถึงเรื่องอื่น ให้รีบดึงเข้ามาหาลมหายใจเข้าออกทันที แรก ๆ ก็จะเหน็ดเหนื่อย เพราะว่าสภาพจิตเคยเป็นอิสระ นึกจะไปแสวงหา รัก โลภ โกรธ หลง อย่างไรก็ได้ตามใจชอบ แล้วโดนมาตีกรอบด้วยศีล ด้วยสมาธิ ก็จะดิ้นรนมาก เราก็ต้องเหน็ดเหนื่อยในการต่อสู้มาก

ยิ่งใครเคยทำสมาธิได้แล้วทิ้งไป กลับมาทำใหม่จะยากเป็นพิเศษ เพราะว่าสภาพจิตที่โดนกดอยู่ด้วยอำนาจสมาธินั้น กิเลสไม่ยินดี ไม่ชอบใจ เพราะกำเริบไม่ได้ ก็จะดิ้นรนไม่ยอมให้อำนาจของสมาธิมีกำลังครอบงำได้ ผู้ที่ทำสมาธิได้แล้ว มีอารมณ์ทรงตัวแล้ว ทอดทิ้งไปให้กิเลสท่วมทับ จนกระทั่งกำลังสมาธิสูญสลายไปหมด ต้องมาเริ่มต้นใหม่ จะลำบากเป็นพิเศษ แต่ก็ต้องต่อสู้ ของที่เคยทำมาได้แล้ว เราทำได้อีกอย่างแน่นอน แม้ว่าจะลำบากเพียงไรก็ต้องทำได้

ถ้าสมาธิทรงตัว กิเลสคือ รัก โลภ โกรธ หลง จะโดนอำนาจสมาธิกดดับลงชั่วคราว ความสุขเย็นกาย เย็นใจอย่างบอกไม่ถูกจะปรากฏขึ้น เพราะว่ารัก โลภ โกรธ หลง ก็คือไฟ บาลีกล่าวว่า ราคัคคิ ไฟคือราคะ โทสัคคิ ไฟคือโทสะ โมหัคคิ ไฟคือโมหะ ไฟทั้งหลายเหล่านี้ เผาผลาญเราอยู่ตลอดเวลา

เมื่ออำนาจสมาธิมีกำลังสูงกว่า กดไฟกิเลสให้ดับลงได้ คนที่โดนไฟเผาอยู่ตลอดเวลา เมื่อไฟดับลง มีความสุขสบายอย่างไร เราไม่สามารถที่จะอธิบายเป็นภาษามนุษย์ได้ เราก็จะเห็นว่าแค่กำลังสมาธิเบื้องต้นเพียงเล็กน้อยเท่านั้น เรายังเข้าถึงความสุขขนาดนี้ บุคคลที่ทรงสมาธิเบื้องสูงขึ้นไปก็ดี ผู้ที่ก้าวเข้าถึงความเป็นพระอริยเจ้าตั้งแต่โสดาบัน สกทาคามี อนาคามีก็ดี ตลอดจนกระทั่งผู้ที่หมดกิเลสโดยสิ้นเชิง คือพระอรหันต์นั้น ท่านจะมีความสุขยิ่งกว่านี้กี่ร้อยกี่พันเท่า ?