[เถรี]

ถาม : ในธัมมจักรฯ ที่ว่าพระอัญญาโกณฑัญญะเห็นแจ้ง ว่าสิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดเป็นธรรมดา สิ่งนั้นย่อมมีความดับไปเป็นธรรมดา ?
ตอบ : ในส่วนที่ท่านเห็นก็คือ เป็นการสรุปในสิ่งที่พระพุทธเจ้าตรัสสอนมาตั้งแต่ต้น ว่าสรรพสิ่งทั้งหลายเกิดขึ้นแล้วก็ดับไป ไม่มีอะไรเหลืออยู่ เราจะดูว่าตั้งแต่ที่พระพุทธเจ้าท่านตรัสมาในเบื้องต้น ตั้งแต่บอกว่า ๒ ส่วนที่ภิกษุไม่ควรไปเสวนาด้วย ก็คือการทรมานตน และการทำตนสบายจนเกินไป แล้วท้ายที่สุดก็ต้องเลี้ยวเข้ามาหาอริยสัจ ๔ ก็คือทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค

ท่านก็สรุปได้ว่า สิ่งใดที่เกิดขึ้น ถ้าเราไม่ไปยุ่งด้วย สิ่งนั้นก็ดับไป นั่นก็คือการที่ท่านอัญญาโกณฑัญญะท่านสรุปมา เพราะฉะนั้น..ในส่วนที่ว่า ยังกิญจิ สมุทยธัมมัง สัพพันตัง นิโรธธัมมัง สิ่งทั้งหลายทั้งปวงเกิดแต่เหตุ ถ้าเหตุดับสิ่งนั้นก็ดับ เป็นการสรุปผลของท่านอัญญาโกณฑัญญะ ท่านสรุปจากสิ่งที่พระพุทธเจ้าท่านตรัสมาทั้งหมด ว่าที่แท้เป็นอย่างนี้

ในเมื่อท่านเข้าใจ ก็คือท่านเห็นหลักธรรมในตรงนั้นว่า ความเป็นจริงของธรรมชาติเป็นอย่างนี้นี่เอง เพราะฉะนั้น..สิ่งที่ท่านเห็นก็คือเห็นสัจธรรมแท้ ๆ ว่าทุกสิ่งทุกอย่างเกิดขึ้นแล้วก็ดับไป

ถาม : การเห็นนี่คือ ?
ตอบ : การเข้าใจ เป็นการเห็นด้วยปัญญา เรียกปัญญาจักษุ เข้าใจ เห็นแจ้ง แล้วก็ยอมรับว่าความจริงเป็นเช่นนั้น