[เถรี]

ถาม : ผมปฏิบัติโดยดูลมหายใจควบกับคำภาวนาว่าพุทโธ หลับตานึกถึงภาพพระได้บ้างไม่ได้บ้าง ทำไปไม่นานรู้สึกว่าพอแล้ว ก็ถอนกำลังใจออกมานึกถึงคำสอนของพระเดชพระคุณหลวงพ่อ เป็นคำพูดที่ฟังมาหรือว่าหนังสือที่อ่านมา พิจารณาแล้วก็สรุปทุกครั้งว่าคุณสมบัติของพระโสดาบันมีอะไรบ้าง เมื่อพิจารณาว่าสิ่งทั้งหลายเหล่านี้ผมมีครบ ตายเมื่อไรจะไปพระนิพพาน แล้วก็หลับ หรือไม่ก็ไปทำงาน ทำแบบนี้เรื่อยมา

แล้วก็เกิดเหตุว่า ผมไปผ่าตัดเล็บขบ ตอนหมอทำผมก็ดูลมหายใจ ภาวนา นึกถึงภาพพระ นึกถึงภาพของพระเดชพระคุณหลวงพ่อเหมือนเดิม หมอก็ฉีดยาชาให้ ความรู้สึกบอกผมว่า ตอนนี้เข็มเข้าไปในเนื้อเท่าไร ยาชาวิ่งถึงไหน หมอดึงเข็มออกตอนไหน ฉีดไป ๕ เข็ม รู้สึกภายนอกว่าชา แต่ภายในไม่ชาเลยครับ ตอนหมอผ่าผมก็เจ็บ รู้สึกหมดเลยว่าหมอทำอะไร มีดกรีดตรงไหน หมอดึงเล็บออกอย่างไร หมอถามว่าเจ็บได้อย่างไร อัดยาชามากขนาดนี้ ผมก็ไม่ทราบจริง ๆ ครับว่าเจ็บได้อย่างไร เพราะตอนนั้นความรู้สึกชัดเหลือเกิน ล่าสุดไปถอนฟันมาก็เจ็บอย่างนี้ เจ็บมากจริง ๆ ทั้งสองครั้ง มีทางไหมครับที่พอถึงสถานการณ์แบบนี้แล้วจะหนีการเจ็บปวดโดยแยกจิตกับกายออกไปชั่วคราว ?

ตอบ : ลักษณะอย่างนี้คืออาการที่สติสมบูรณ์พร้อม แต่เป็นการสมบูรณ์เพราะเหตุฉุกเฉิน แปลว่าสิ่งที่เราทำมาตั้งแต่ต้นค่อย ๆ สั่งสมตัวมา เมื่อสั่งสมตัวมาถึงระดับหนึ่ง พอเกิดเหตุฉุกเฉินขึ้น เราจะรู้ว่าจริง ๆ แล้ว ต้นทุนของเราเพียงพอ แต่คราวนี้ต้นทุนเราเพียงพอกับการมีสติอยู่กับปัจจุบัน แต่การมีสติอยู่กับปัจจุบัน เราดันเอาไปอยู่กับร่างกายที่หมอกำลังทำการรักษาอยู่ ก็เลยสาหัสอย่างที่ว่ามา เพราะถ้าสติสมบูรณ์พร้อม การรับรู้ของประสาทร่างกายจะรู้ครบทุกส่วน

ถ้าเราอ่านในพระไตรปิฎก บางตอนอย่างเช่นกล่าวถึงประวัติพระอนุรุทธเถระว่า เมื่อกินขนมที่เทวดาทำ รสก็ซาบซ่านไปยังประสาทรับรสทั้ง ๗ พันเส้น คนทั่วไปรับไม่ได้ถึงขนาดนั้น ในเมื่อคนทั่วไปรับไม่ได้ถึงขนาดนั้น เราก็ไม่รู้ว่าคนที่ประสาทหรือสติสมบูรณ์พร้อมเป็นอย่างไร เอาแค่คำว่า สับปะรด สัปปตะหรือสัตตะ มาจากคำว่า ๗ สับปะรดมี ๗ รส คือ เปรี้ยว หวาน มัน เค็ม จืด ขม เผ็ด เราอาจจะคิดว่าสับปะรดเผ็ดด้วยหรือ ? รสเผ็ดก็คือกรดที่กัดลิ้นเรา แค่ ๗ รสเรายังแยกไม่ออกเลย ก็ไม่ต้องไปพูดถึงว่าจะแยกประสาทเพื่อรับรู้ถึง ๗ พันอย่าง

ในเมื่อเป็นดังนั้น เราต้องใช้วิธีภาวนาให้สภาพจิตของเราเคยชินกับการที่สมาธิทรงตัวในระดับสูง เมื่อสมาธิทรงตัวในระดับสูง จิตกับประสาทจะเริ่มแยกออกจากกัน ไม่รับรู้อาการของร่างกาย บางทีหมอทำเสร็จเรายังสงสัยว่าเสร็จแล้วหรือ บางทีเข้าสมาธิลึก เวลาเหมือนผ่านไปพักเดียว แต่จริง ๆ แล้วข้างนอกอาจจะผ่านไปหลายชั่วโมง ฉะนั้น..เราต้องกลับไปซักซ้อมในอานาปานสติ ดูลมหายใจเข้าออกให้สมาธิทรงตัวมากกว่านี้ แล้วจะหลีกเลี่ยงอาการแบบนี้ได้