ภาวนาแล้วไปต่อไม่ได้
 

ถาม : ภาวนาแล้วไม่รู้จะไปต่ออย่างไร ?

ตอบ : เรื่องของการปฏิบัติถ้าหากเราภาวนาอย่างเดียว จะมีจุดสุดท้ายที่เหมือนกับว่าสุดกำลังของตัวเอง ถ้าถึงจุดนั้นแล้วมักจะไปต่อไม่เป็น ถ้าหากไปต่อไม่เป็น ให้คลายกำลังใจมาพิจารณา ถ้าเราไม่พิจารณามักจะฟุ้งซ่าน คราวนี้จะฟุ้งซ่านอย่างดุเดือดมาก เพราะเป็นการเอากำลังที่ได้จากการภาวนาไปฟุ้งซ่าน

ฉะนั้น..ให้เอากำลังนั้นมาพิจารณา จะเป็นไตรลักษณ์ เห็นความไม่เที่ยง ความเป็นทุกข์ ความไม่มีอะไรเป็นของเรา หรือพิจารณาตามแบบวิปัสสนาญาณ ๙ หรือพิจารณาตามแบบอริยสัจ ๔ อันใดอันหนึ่งก็ได้ พอพิจารณาไปเรื่อย ๆ จิตจะรวมตัว คราวนี้จะภาวนาต่อได้เอง..เราก็ภาวนาใหม่ พอภาวนาไปจนสุด ไปต่อไม่ได้ จะเริ่มถอยออกมาฟุ้งซ่าน เราก็มาพิจารณาใหม่ ต้องทำสลับกันอย่างนี้ ถ้าไม่อย่างนั้นก็จะมีปัญหาอย่างที่คุณเป็นอยู่...


ถาม-ตอบ ณ บ้านอนุสาวรีย์
วันจันทร์ที่ ๓ สิงหาคม ๒๕๕๒