ยิ่งฝึกยิ่งถอยหลัง
 

ถาม : เมื่อก่อนเคยรู้ว่าเป็นอะไร แต่เดี๋ยวนี้ไม่รู้เลย ลืมไปเลย ?
ตอบ : แสดงว่าจิตของเราหยาบขึ้น เรียกว่ายิ่งฝึกยิ่งถอยหลัง ...(หัวเราะ)... เอาใหม่..อะไรที่เคยได้แล้วไม่ยาก ย้อนทวนใหม่ก็จะทำได้อีก แต่ว่าของเราทิ้งมานาน คนที่ว่ายทวนน้ำแล้วพอทิ้ง น้ำก็พัดไปไกลลิบเลย คราวนี้เราจะท้อเสียก่อนหรือเปล่า ? แต่เราก็ต้องพยายามสู้ใหม่ ถ้าสู้..ทำได้แน่นอน รับรอง..เพราะว่าเคยประสบมาด้วยตัวเอง

ตอนที่หัดปฏิบัติใหม่ ๆ เมื่อ ๒๗-๒๘ ปีก่อนนั้น เจ้าประคุณเถอะ..ประเภทหกล้มหกลุกวันหนึ่งเป็นร้อยเป็นพันครั้ง ตอนบวชพระใหม่ ๆ ก็เหมือนกัน นึกอยากจะสึกวันหนึ่งเป็นร้อยครั้ง เพราะฉะนั้น..ไม่ต้องห่วงหรอก ทุกคนเคยเป็นมาก่อน

แต่ว่าสิ่งต่าง ๆ ถ้าเคยทำได้แล้วจะไม่ยาก ถ้าย้อนทวนจะทำได้ใหม่ เพียงแต่ว่าแรก ๆ ต้องฝืนใจหน่อย ปล่อยทิ้งมานานสนิมขึ้นไปแล้ว ต้องรีบ ๆ ขัดสนิมหน่อย

สนทนากับพระอาจารย์เล็ก สุธมฺมปญฺโญ
ณ บ้านอนุสาวรีย์ฯ เดือนเมษายน พุทธศักราช ๒๕๔๕