เมื่อไม่มีคำภาวนา ควรทำอย่างไร?
 

ถาม : เวลาภาวนาไปถึงจุด ๆ หนึ่ง ก็จะหยุดไปเลยครับ ไม่มีภาวนา ไม่มีอะไร..?
ตอบ : ตอนนั้นให้กำหนดใจรู้อยู่อย่างเดียว ภาวนาอยู่ก็ให้รู้ว่าภาวนา หยุดก็ให้รู้ว่าหยุด นิ่งก็ให้รู้ว่านิ่ง เงียบก็ให้รู้ว่าเงียบ ตามรู้อยู่อย่างเดียว

พอถึงเวลาถ้าเต็มที่แล้ว ก็จะถอนออกมาเอง หรือไม่ถ้าหากว่ากำลังพอ ก็จะก้าวลึกเข้าไปอีกขั้นหนึ่ง

ที่เขาบอกว่า ทำตัวให้เป็นผู้ดู อย่าเป็นผู้เล่น เพราะถ้าเราไปเล่นโดยการไปบังคับให้เป็นอย่างนั้นเป็นอย่างนี้ ก็จะไม่เป็น แต่คอยดูระมัดระวังอยู่เฉย ๆ เท่านั้น รับรู้ว่าอาการเป็นอย่างไร ลักษณะที่บางสำนักท่านใช้คำว่า "รู้หนอ รู้หนอ"

ถ้าหากว่าเต็มที่ได้แค่ไหน ถึงเวลาก็จะถอยออกมา ถ้ากำลังพอ ก็จะก้าวผ่านไปได้เอง

ถาม : ถ้าจำอารมณ์ช่วงนั้นได้ ก็จะติดอยู่แบบนั้น ?
ตอบ : ใช้วิธีแบบของหลวงพ่อวัดท่าซุงดีกว่า คือพอเต็มที่ถึงตรงจุดนั้น เราคลายออกมาสู่อารมณ์ปกติ แล้วพิจารณาวิปัสสนาญาณไปเลย

จะดูตามแบบไตรลักษณ์ คือ ดูอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ก็ได้

ดูตามแบบวิปัสสนาญาณ ๙ คือ อุทยัพยานุปัสสนาญาณ ดูการเกิดการดับ จนกระทั่งไปถึงสัจจานุโลมิกญาน ย้อนไปย้อนมาก็ได้

หรือไม่ก็ดูตามแนว อริยสัจ จับทุกข์ตัวเดียวก็ได้



สนทนากับพระอาจารย์เล็ก สุธมฺมปญฺโญ
ณ บ้านอนุสาวรีย์ฯ เดือนธันวาคม พุทธศักราช ๒๕๔๔