อยู่ในสถานที่ปฏิบัติแล้วใจสงบได้ง่าย
 

ถาม : ทำไมเวลาเรามาปฏิบัติธรรมหรือนั่งสมาธิกับคนเยอะ ๆ แล้วเขาพร้อมใจกันปฏิบัติธรรมรู้สึกว่าสมาธิเรานิ่ง นิ่งกว่าตอนที่เรานั่งทำเอง ?
ตอบ : เหตุที่เป็นดังนั้นเพราะว่ากำลังของคนที่ตั้งใจในบุญนั้น กระแสจิตของเขาไปในด้านเดียวกัน เหมือนกับน้ำที่ไหลไปทางเดียวกัน เมื่อน้ำที่ไหลไปทางเดียวกัน สิ่งใดก็ตามที่อยู่ในกระแสนั้นก็ไหลตามกันไปง่าย แต่เวลาเราทำอยู่คนเดียวนี่ ถ้าสมมุติว่าเป็นที่บ้านเราคนรอบข้างก็ดี อาจจะประเภทที่ว่ารอบทั้งหมู่บ้านก็ดี เขามีกระแสไปในทางรัก โลภ โกรธ หลง ขณะที่เราไปฝืนกระแสอยู่คนเดียวมันก็จะยากกว่า

ถาม : แล้วจะทำอย่างไรให้สมาธิเหมือนกับที่เรานั่งรวมกับคนอื่น ?
ตอบ : ต้องทำจนกระทั่งกำลังใจทรงตัวเป็นฌานเป็นอย่างน้อย ระวังไว้อย่าให้ฌานเสื่อม ถ้ากำลังใจทรงเป็นฌานเป็นอย่างน้อยนี่จะช่วยระงับตัวนิวรณ์ ๕ ได้ ก็จะกดตัวรัก โลภ โกรธ หลง ลงได้ชั่วคราว ถ้ากำลังอย่างนั้นจะมั่นคง รอบข้างเขาไหลไปเราก็เหมือนกับหินกลางกระแสน้ำ ต้านกระแสน้ำนั้นได้อยู่ แต่ว่าก็ยังไม่พ้นกระแสอยู่ดี

ถาม : อย่างนี้ถ้าเราอยู่กับคนที่เขาสมาธิจิตดีหรือว่าสุขภาพจิตดีแล้วคิดในทางที่ดี ?
ตอบ : ก็จะสบายไปด้วยจ้ะ โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าหากว่าอยู่ในเขตที่มีพระอริยเจ้ามาก ๆ ยิ่งสบายหนัก

ถาม : เกิดปัญหาที่ทำงานเจ้าค่ะ คนในที่ทำงานทะเลาะเบาะแว้งกันเกือบทุกวันเลย รู้สึกว่าเขาไม่รักกันเลย พอเราเข้าไปตอนแรก ๆ สภาพจิตของเราก็นิ่ง ๆ พอเข้าไปในนั้นเราก็กระทบจิตตรงนั้น จิตเราก็วุ่นวายไปด้วย ?
ตอบ : อันนั้นต้องรักษาของเราให้เข้มแข็งพอ เพราะถ้ายังเข้มแข็งไม่พอก็พังง่าย ๆ คนที่อยู่ต่างจังหวัดถ้าเป็นนักปฏิบัติ เวลาเข้ากรุงเทพฯ จะสังเกตได้ง่ายมาก เพราะว่ากระแสส่วนใหญ่ของคนในกรุงเทพฯ ก็คือ รัก โลภ โกรธ หลง เรามานี่จะโดนเบียดเอียงไม่เป็นท่าเลย ไม่รีบตั้งท่าภาวนาสู้เอาไว้ บางทีพังเอาง่าย ๆ

ถาม : ต้องทำอย่างไรเจ้าคะถึงจะไม่เป็นลักษณะอย่างนั้น ?
ตอบ : อย่าให้หลุดจากลมหายใจเข้าออก หลุดเมื่อไรเป็นเรื่องเมื่อนั้น ...(หัวเราะ)... ฟังแล้วเหนื่อยใช่ไหม ? ถ้าจะไม่ให้เหนื่อยก็ต้องทำจนชิน จนกระทั่งเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับเรา จิตใจของเราไม่รับเรื่องภายนอกเป็นปกติ ถ้าอย่างนั้นก็จะสบาย แต่ถ้าหากว่ายังรับอยู่ก็ต้องทรงฌาน คือรู้ลมหายใจเข้าออกเอาไว้เป็นปกติ

ถาม : แล้วเราจะช่วยคนในสถานที่ทำงาน ให้เขารักใคร่ปรองดองกันอย่างไรเจ้าคะ ?
ตอบ : อันดับแรกก็ทำตัวเราก่อน ตัวเราต้องพ้นจากกระแสก่อน มีความเข้มเข็งพอ เมื่อขึ้นสู่ฝั่งแล้วจะช่วยใครก็ได้ แต่ถ้าเรายังไม่พ้นกระแส ยังลอยคออยู่ด้วยกัน ไปเที่ยวช่วยเขาเดี๋ยวเขากอดจมตายไปด้วย เพราะฉะนั้น ตอนนี้ต้องเร่งปฏิบัติของตัวเองให้เข้มแข็งเข้าไว้ โดยเฉพาะแผ่เมตตาให้เขาบ่อย ๆ กระแสเมตตาที่เราสงเคราะห์ต่อเขา จะเป็นกระแสเย็น เมื่อเป็นกระแสเย็นถ้าหากว่าเขาได้รับได้ คนที่เขาอยู่ใกล้เขารู้สึกเย็นอกเย็นใจ เดี๋ยวเขาก็คล้อยเราตามมาเอง


สนทนากับพระอาจารย์เล็ก สุธมฺมปญฺโญ
เดือนมิถุนายน ๒๕๔๔
ณ บ้านอนุสาวรีย์ฯ