ถาม : เมื่อหลายปีก่อนมีการจัดงานพระบรมสารีริกธาตุที่เมืองทองธานีบ้าง ที่วัดยานนาวาบ้าง จัดขึ้นให้ชาวบ้านมากันเพื่อขอให้เทวดาคุ้มครองพื้นที่ต่ำ ๆ เพื่อให้น้ำไม่ท่วม แล้วน้ำก็ไม่ท่วมนะครับ แต่พอเลิกจัดน้ำก็ท่วม ก็มีผลอยู่เหมือนกัน เหมือนกับที่เราสร้างพระเยอะ ๆ ที่กาญจนบุรี หรือนครปฐม ?
ตอบ : เอาที่ศรีลังกาก็แล้วกัน คนศรีลังกาเชื่อมั่นแบบฝังจิตฝังใจว่า ตราบใดที่พระบรมธาตุเขี้ยวแก้วยังอยู่ ศรีลังกาจะไม่มีวันประสบภัยพิบัติถึงขนาดประเทศชาติล่มสลาย ฉะนั้น..ถึงเวลาเขาบอกว่าพายุใหญ่เข้าอย่างนั้น สึนามิเข้าอย่างนี้ คนศรีลังกาไม่รู้ไม่ชี้ ทำมาหากินไปตามปกติเลย แล้วดูสิว่าตอนนี้อินเดียโดนฝนถล่มทลายคนตายไปเป็นร้อย ๆ ศรีลังกายังเฉยมาก

ถาม : เขาคิดว่าน้ำท่วมเพราะเทพเจ้า ?
ตอบ : อย่าลืมว่าเทพเจ้าของเขาเป็นสิ่งที่เขาสมมติขึ้นมา แล้วข้างบนมีการจัดเทวดาไปเพื่อทำหน้าที่นั้น ๆ แต่ว่าเทพเจ้าที่รักษาพระบรมสารีริกธาตุนั้น ต้องทำหน้าที่อย่างชนิดที่สำคัญมาก ดังนั้น..ศักดานุภาพจึงต่างกันมาก

ถาม : พระบรมสารีริกธาตุปลอมที่เราไหว้จนพระธาตุจริงเสด็จมาแทน หากไม่เคารพ เทวดาก็มาเชิญกลับไปได้ใช่ไหมครับ ?
ตอบ : เรื่องของพระธาตุนั้น ไปได้มาได้เป็นปกติอยู่แล้ว

ถาม : เคยเจอคนคิดว่าเป็นของปลอม แต่พอเปิดอีกทีหายหมด แต่คนที่คิดว่าเป็นของจริงกลับเสด็จมาเพิ่มเรื่อย ๆ ?
ตอบ : เป็นเรื่องปกติ

ถาม : เราสามารถเอาภาพจากอินเทอร์เน็ตมาเป็นภาพกสิณได้ไหมครับ ?
ตอบ : ต้องดูว่ากสิณอะไร

ถาม : กสิณแสงครับ ?
ตอบ : ถ้าหากว่าแสงสว่าง โดยปกติแล้วเราจะใช้ลูกแก้วแทนก็ได้ แต่ถ้าเป็นกสิณ ดิน น้ำ ลม ไฟ ต้องใช้วัตถุนั้น ๆ โดยตรง ไม่ใช่ใช้รูปภาพ

ถาม : เวลานั่งสมาธิเหมือนมีใครมาฉายไฟใส่หน้า พอลืมตาก็เหมือนมีใครเปิดไฟ ?
ตอบ : อันนั้นแค่ระดับสมาธิกำลังจะเข้าอนุบาลหนึ่ง

ถาม : ไม่ต้องสนใจใช่ไหมครับ ?
ตอบ : เราสนใจเมื่อไรก็ติดอยู่แค่ตรงนั้น เพราะว่าสมาธิคลายตัวแล้ว

ถาม : อธิษฐานบารมีปัจจุบันเข้าใจกันผิดเยอะมาก นิมนต์หลวงพ่อเมตตาอธิบายอธิษฐานบารมี เช่นการอธิษฐานเพศบรรพชิต เราจะบวชแล้วนะ เราจะอธิษฐานยกจิตตนเองอย่างไร ?
ตอบ : อธิษฐานคือความตั้งใจ ตั้งใจอย่างไรก็เป็นอย่างนั้น ไม่มีถูกไม่มีผิด ถ้าเรารู้สึกว่าเราตั้งใจผิด เราก็เปลี่ยนความตั้งใจใหม่ ไม่ใช่ไปยึดสัจจะแบบโง่ ๆ โดยที่ไม่ยอมเปลี่ยนความตั้งใจ แล้วก็บ้าอยู่คนเดียว ดังนั้น..เรื่องของอธิษฐานบารมีขึ้นอยู่กับระดับกำลังใจของคน ว่าจะใช้ในลักษณะไหน จะอธิษฐานแบบไหนก็ไม่ผิดทั้งนั้นแหละ

ถาม : คนที่เดินตามหลวงพ่อแล้วนึกอยากจะได้ปฏิสัมภิทาญาณ แต่ว่าตัวเองเพิ่งเริ่มอนุบาล ก็ไม่ต้องเกิดจนกว่าจะได้ปฏิสัมภิทาญาณเลยหรือครับ ?
ตอบ : ก็รอไปจนกว่าจะได้นั่นแหละ

ถาม : แล้วคำอธิษฐานที่ขอให้ได้ปฏิสัมภิทาญาณจะเป็นผลไหมครับ ?
ตอบ : ถ้าเราเปลี่ยนคำอธิษฐานก็ไม่เป็น แต่ถ้าหากว่าทำไปเกินครึ่งแล้ว จะมากจะน้อยก็มีส่วนได้อยู่บ้าง

ถาม : อย่างที่บอกว่าถ้าอธิษฐานสูงก็จะไปสูง เช่นว่าอธิษฐานเป็นสาวก กับอธิษฐานเป็นพุทธภูมิ ก็จะวิ่งเข้าพุทธภูมิมากกว่าเป็นสาวกใช่ไหมครับ ?
ตอบ : อะไรก็ตามที่ราคาแพง ก็แปลว่าเราต้องใช้เวลาสะสมเงินในการซื้อนานกว่า ก็เลือกเอาเองแล้วกัน ...(หัวเราะ)...

ถาม : ไปหาหลวงพี่วิรัช หลวงพี่วิรัชมีแต่ขอให้ข้าพเจ้าเป็นสาวกภูมิ นำลาพุทธภูมิ อธิษฐานสาวกอย่างเดียว ?
ตอบ : แสดงว่าท่านพี่เข็ดแล้ว..ใช่ไหม ? ...(หัวเราะ)...

พระอาจารย์กล่าวว่า “โบราณเขาเลียนแบบกนกมาจากธรรมชาติ เพราะฉะนั้น...จึงจะต้องมีกาบถึงจะแตกยอดแตกเถาออกไปได้ เหมือนกับไม้อ่อนจะแตกตาออกไปก็ต้องขึ้นจากกาบต้นเก่าไป เราจะเห็นว่าต้นไม้โดยธรรมชาติ พอขึ้นไปแล้วก็จะปรับตัวของเขาเอง ส่วนไหนที่ขาดแดด ขาดลม ขาดน้ำ ก็จะตายไปเอง ส่วนที่เหลือจะลงตัวโดยอัตโนมัติ”

พระอาจารย์กล่าวว่า "วันก่อนอาตมาไปข่มขู่เจ้าคณะจังหวัดฯ มา ...(หัวเราะ)... เรื่องการแต่งตั้งครูพระสอนศีลธรรม ระเบียบใหม่เขาว่าจะต้องจบหลักสูตรของมหาเถรสมาคม หรือการอบรมที่มหาเถรสมาคมมีคำสั่งเท่านั้น ก็มานึกขึ้นว่า ที่ท่านว่ามาคือครูพระสอนศีลธรรมที่รับเงินเดือน

ครูพระที่ทางจังหวัดของเราแต่งตั้งกันเองสมัยก่อนไม่ได้รับเงินเดือน สอนกันเป็นธรรมทาน ถ้าทางสำนักเรียนของตัวเองจะมีรางวัลให้ก็ให้ ไม่มีก็อดไป ประมาณนั้น ก็เลยไปเรียนหลวงพ่อจังหวัดท่าน บอกว่าจะเอาแบบนี้ ท่านก็เลยต้องเซ็นให้

แต่คราวนี้เลขาจังหวัดทำงานช้า อาตมาไปนั่งรอที่กุฏิ หลวงพ่อจังหวัดท่านก็เลยชงน้ำชามาเลี้ยง อาตมาเห็นข้าง ๆ ท่านมีเหรียญหลวงพ่ออุตตมะอยู่ก็เลยหยิบมาดู บอกกับท่านว่า "ผมเคยมียอดขุนพลบุเรงนองอยู่ แต่ตอนนี้โดนเขาไถไปแล้ว" หลวงพ่อจังหวัดท่านเดินหายเข้าไปในกุฏิพักหนึ่ง แล้วหยิบออกมาถวาย ...(หัวเราะ)... ท่านบอกว่าสมัยเป็นเลขาฯ จังหวัด กับเป็นเจ้าคณะอำเภอสังขละบุรี ท่านตุนเอาไว้เยอะ"

ถาม : ต้องเป็นดินดิบนะครับ ?
ตอบ : เป็นดิน องค์ดำๆ หน้าตาไม่ค่อยมี บางเสียงบอกว่าหลวงปู่ท่านไปได้มาจากในถ้ำ บางเสียงก็บอกว่าท่านสร้างเอง อาตมาบอกว่าไม่ใช่แบบหลวงปู่ ท่านไม่ได้สร้างแบบนี้

สรุปว่าได้ตราตั้งครูพระสอนศีลธรรมมา ๑๕ ใบ กับพระของหลวงพ่ออุตตมะ ๕ องค์ ...(หัวเราะ)... เล่นเอามหาจีระพันธ์นั่งยิ้ม ท่านเลขาฯ รองจังหวัดกับเลขาจังหวัดทำอะไรไม่ถูก กลัวเจ้าคณะจังหวัดจะดุ ส่วนอาตมาไปนั่งเฝ้าให้ท่านสั่งเลขาฯ จังหวัด “ไปทำมาเดี๋ยวนี้เลย เดี๋ยวผมจะเซ็นให้”

ถาม : พระครูสอนศีลธรรมต้องจบอย่างน้อย ?
ตอบ : ครูสอนศีลธรรมต้องจบอย่างน้อยนักธรรมชั้นเอก ถึงจะสอนนักธรรมชั้นตรีได้ ถ้าหากว่ามีเปรียญธรรมได้ก็ยิ่งดี แต่ของวัดท่าขนุนส่วนใหญ่จบมหาบัณฑิตกันหมด มีอยู่ท่านหนึ่งก็คือท่านจุก ห้อยท้ายวิทยฐานะนักธรรมชั้นเอก ป.บส., ปสศ., พธ.ม. ยาวยืดเลย

พระครูไพรัช เลขาฯ จังหวัด ทำไปก็บ่นไป “อาจารย์สร้างบุคลากรเก่งมากเลย ดูสิ..แต่ละคนความรู้หลากหลายไปหมด” ก็บอกท่านว่า “จะเรียกว่าเก่งก็ไม่ใช่หรอก เขาต้องเอาใจใส่ด้วย ถ้าเขาไม่เรียนเสียอย่างผมก็บังคับเขาไม่ได้ ผมมีแต่เงิน ถ้าเขาจะเรียนผมส่งได้ ถ้าเขาไม่เรียนผมจะไปบังคับได้อย่างไร”

แบบเดียวกับบาลี ตอนแรกไม่มีใครเรียนเพราะว่ายาก พอส่งชุดของมหาเอมาเรียนต่อที่วัดปากน้ำ ชุดของมหาโรจน์ไปเรียนสามพระยาแล้วก็ไม่มีใครสู้อีก จนกระทั่งชุดของมหาเสริฐ มหาไบท์ไปเรียนที่วัดพระปฐมเจดีย์ แล้วไปคว้าประโยค ๓ ประโยค ๔ กลับมาติด ๆ กัน ก็เลยฮือขึ้นมาอีกทีหนึ่ง ตอนนี้เริ่มตื่นเต้นอยากเรียนกันอีก เรื่องแบบนี้ต้องมีคนนำ เมื่อไม่มีคนนำก็ไม่อยากเรียนกัน

ตอนนี้ปริญญาเอกไม่ต้องพูดถึง ไม่มีใครเอาแล้ว เพราะเห็นว่าปริญญาโทของท่านกอล์ฟกับท่านโม สองคนตะเกียกตะกายกันจนป่านนี้ก็ยังไม่จบ เพราะว่าอาจารย์ที่ปรึกษาแนะแนวแล้วเขาไปต่อไม่ได้ แนวความคิดยังไม่ถึง ช่วงปริญญาเอกนี่อาตมาก็เจอ หลวงพ่อบางรูปอาจารย์ที่ปรึกษาอธิบาย ๗-๘ รอบก็ไม่เข้าใจ จนกระทั่งท่านต้องบอกว่า "นิมนต์กลับไปเถอะครับ ผมพูดจนเหนื่อยแล้ว"

ถาม : หล่อพระทองคำเดือนมีนาคมปีหน้า ต้องใช้ทองเท่าไรครับ ?
ตอบ : ตามที่คำนวณไว้ตอนแรกคือ ทองคำ ๑๔๐ กิโลกรัม ตอนนี้ได้แล้ว แต่คราวนี้เมื่อมีเหลือ อาตมาก็จะสร้างอีก ๒ องค์เป็นพระยืน ถ้าเหลือมากก็จะใช้ทองตรงส่วนนี้มาหล่อพระยืน น่าจะได้อีกสักองค์หนึ่ง

ถาม : ถ้าเด็กอายุ ๔ ขวบ นอนกัดฟันมาก ๆ ควรแก้อย่างไรดีครับ ?
ตอบ : เขาบอกว่าให้เอามะพร้าวล้างหน้าผีไปให้กิน เคยไปงานศพไหม ? ก่อนที่เขาจะเผาศพ จะผ่ามะพร้าวล้างหน้านั่นแหละ ขอที่เหลือมาให้เด็กกินจะแก้โรคกัดฟันได้ ไม่รู้ว่าแก้ได้อย่างไร แต่อาการหายจริง ๆ

กินเนื้อมะพร้าวนะ ไม่ใช่น้ำมะพร้าว น้ำมะพร้าวเขาล้างหน้าศพไปแล้ว ...(หัวเราะ)... พอเขาล้างหน้าศพเสร็จก็จะโยนมะพร้าวทิ้งไป เราก็ไปเก็บมา ใช้หน่อยเดียวเท่านั้น เป็นของที่ไม่น่าเชื่อ แต่เขาทำแล้วได้ผล

ถาม : ช่วงนี้กำลังได้รับวิบากกรรมที่ทำมาในอดีต โดยไม่รู้ว่าอันไหนดีหรืออันไหนชั่ว หนูควรจะปฏิบัติตัวอย่างไรดีคะ ?
ตอบ : ต้องบอกว่า "อดทน" อย่างเดียว เพราะว่าสิ่งที่เราทำไปถึงเวลาเราก็รับ ก็แปลว่าเราทำตัวเราเอง ยุติธรรมที่สุดแล้ว ก็ทนรอจนกระทั่งผลของวิบากจะผ่านไป ในระหว่างนี้ก็อดทนสร้างกุศลไปก่อน พอถึงเวลาช่วงกุศลเข้ามาสนองจะได้รวมกันพาให้ห่างจากวิบากกรรมไปได้

ถาม : ทุกวันนี้หนูต้องนอนร้องไห้ ?
ตอบ : ต่อไปนั่งร้องบ้างก็ได้ ...(หัวเราะ)... เป็นเรื่องปกติ มีใครบ้างที่ไม่เป็น พระพุทธเจ้าบอกกับปฏาจาราเถรีว่า น้ำตาของแต่ละชาติที่เธอต้องร้องไห้ ถ้ารวมกันแล้วมากกว่าน้ำในมหาสมุทรทั้ง ๔ เป็นไหน ๆ เพราะฉะนั้นไม่ใช่เราคนเดียว

ถาม : ระหว่างที่หนูโดนกรรมแทรก หนูต้องทำอย่างไรให้ตัวเองมีสติอยู่ตลอดเวลา ?
ตอบ : ภาวนา ถ้าหากว่าอารมณ์ภาวนาทรงตัวก็มีสติ คนที่อารมณ์ภาวนาทรงตัวก็จะไม่ไปนอนร้องไห้ แต่จะนั่งร้องแทน ...(หัวเราะ)...

ถาม : มีคนถามเรื่องการปฏิบัติแล้วผมตอบไม่ได้ แกพิจารณาว่าของทั้งหลายในโลกนี้เป็นของสมมติ ลักษณะเหมือนกับว่าเรากำลังเล่นเกมอยู่ พอหมดเวลาเกมดับก็จบ ...(ไม่ชัด)... กลายเป็นตัวใหญ่เท่าจักรวาล แล้วก็สว่างวาบทีเดียว ตรงนี้ผมพอเข้าใจ แต่ผมไม่เข้าใจตอนท้ายที่แกพิจารณาว่าไม่มีสวรรค์ ไม่มีพระนิพพาน แล้วก็สว่างวาบ แต่ที่ผมเคยเจอ คือตัวเองไม่มี สรรพสิ่งในโลกไม่มี หายปุ๊บ ดับไป สว่างแล้วจิตไปอยู่ที่นิพพาน แต่ของแกนิพพานไม่มี ผมเลยถามว่าพอถอนจิตออกมาสังโยชน์ยังอยู่ครบไหม แกบอกยังอยู่ครบ ผมก็เลยตอบไม่ได้ว่าตัวนี้ต้องแก้อย่างไร ต้องเพิ่มอย่างไร ?
ตอบ : ถ้ามีความเข้าใจจริง ๆ ในเรื่องของกรรมดีกรรมชั่วแบบยถากัมมุตาญาณ ก็สามารถที่จะกำหนดได้ว่า นรกไม่มี สวรรค์ไม่มี พรหมไม่มี นิพพานไม่มี เพราะว่าสิ่งทั้งหลายเหล่านี้เกิดจากการกระทำ ถ้าท้ายสุดขึ้นมาสิ่งทั้งหลายเหล่านี้มีแล้ว ในเมื่อสิ่งทั้งหลายเหล่านี้มีแล้ว ก็ต้องมีสักจุดหนึ่งที่เราเป็นผู้อาศัย ฉะนั้น...ดูเอาก็แล้วกันว่าจะประกันความเสี่ยงอย่างไร

ถาม : ประกันความเสี่ยงอย่างไร คือ ?
ตอบ : เกาะดีไว้ก่อน ถึงแล้วค่อยปล่อยดี

ถาม : แสดงว่าที่เห็นตรงนี้ยังไม่ใช่ปัญญาจริง ถ้าเป็นอรูปฌาน ตรงนี้ผมว่าไม่น่าใช่ ?
ตอบ : ไม่ใช่ เป็นฌานในวิปัสสนา แต่คราวนี้วิปัสสนาของเราก็ยังไม่ใช่วิปัสสนาจริง ๆ ก็คือเป็นการพิจารณาแล้วสภาพจิตทรงเป็นฌานไปเอง วิปัสสนาจริง ๆ ต้องเห็นจริงแล้วปล่อยวางได้

ถาม : เวลาเสกวัตถุมงคล ตัวเราหาย ภาพของก็หาย เหลือแต่ความสว่าง อันนี้เป็นอรูปฌานหรือเปล่า ?
ตอบ : อยู่ที่เราทำ เพราะว่าถ้าเราได้อรูปฌาน ถ้าเข้าถึงก็ใช่ ถ้าไม่ใช่อรูปฌานก็แค่ดับรูปได้เท่านั้นเอง

ถาม : ดับรูปนี่เป็นส่วนแค่รูปฌาน ?
ตอบ : เป็นลักษณะเหมือนช่วงฝึกกำลังจะเป็นอรูปฌาน แต่กำลังก็เป็นรูปฌานอยู่ดี เหมือนกับว่ากำลังทำ แต่ยังไปไม่ถึง

ถาม : สังโยชน์ก็กลับมาทวนใหม่เหมือนเดิม ?
ตอบ : ทวนไปเรื่อย ๆ จะครบไม่ครบก็เรื่องของมัน เรามีหน้าที่ทำ

ถาม : การถวายข้าวพระพุทธ ถ้าเราถวายพระท่านแล้วลามากินเลย ?
ตอบ : ไม่ต้องรอพระท่านฉันก่อนหรอก การถวายข้าวพระพุทธเป็นการบูชาพระ แค่เราระลึกถึงท่านก็เป็นอานิสงส์มหาศาลแล้ว อาจจะเว้นไว้สัก ๑๐ วินาที ๒๐ วินาทีแล้วค่อยลาก็ได้ พระท่านไม่ได้ฉัน โบราณท่านกำหนดเอาไว้เพื่อให้เรานึกถึงพระเป็นอนุสติเท่านั้น