ถาม : เวลาที่เราสวดมนต์ เราต้องสมาทานศีลหรือเปล่าคะ ?
ตอบ : ถ้ามีศีลอยู่แล้ว ก็ไม่ต้องสมาทานหรอกจ้ะ

ถาม : เคยได้ยินว่า ถ้าเราสมาทานศีลแล้ว เราคิดให้ใครก็จะได้นั่น
ตอบ : ศีลไม่ได้อยู่ที่สมาทาน การสมาทานเป็นการศึกษาว่าศีลมีอะไรบ้าง ศีลจะเป็นศีลหรือไม่เป็นศีล อยู่ตรงที่เราตั้งใจงดเว้นปฏิบัติให้ได้ เพราะฉะนั้น..ถ้าเรารู้แล้วว่าศีลห้าข้อมีอะไรบ้าง เราตั้งใจปฏิบัติได้ ถึงเวลาศีลอยู่กับเราแล้วจ้ะ ไม่ต้องไปสมาทานใหม่

ถาม : ผมทำงานจนกระทั่งได้ผลงานเป็นอันดับหนึ่งของบริษัท ช่วงเดือนธันวาคมมีใครไม่รู้เล่นวิธีพิสดาร ชนะผมไปเลย เสร็จแล้วต้องมีการรับรางวัล ผมกลายเป็นที่สอง ผมไม่อยากไปรับเลย ถ้าเกิดผมดื้อแพ่งไม่ไปรับ คนอื่นเขาจะมองว่า
ตอบ : เหมือนกับเราไม่รู้แพ้รู้ชนะ

ถาม : นั่นสิ ผมรู้สึกว่ามันไม่แฟร์
ตอบ : นั่นก็เรื่องของเขา เราก็ทำของเราไป แล้วก็ดูไปด้วยว่าเขาใช้วิธีไหนซอกแซกไปได้

ถาม : เหมือนวิ่งแข่งพันเมตร เราวิ่งมาตั้งแต่ต้น พอร้อยเมตรสุดท้าย เขานั่งเฟอร์รารี่แซงมา แล้วก็เดินเข้าเส้นชัยไปเลย แล้วก็บอกว่าไม่ผิดที่นั่งรถ ไม่รู้จะพูดอย่างไรเลยครับ
ตอบ : เราก็ใช้วิธีเดียวกับเขาบ้าง

ถาม : อย่างนี้เราควรไปรับรางวัลไหมครับ ?
ตอบ : ควร..จะได้อยู่ในลักษณะรู้แพ้รู้ชนะ แสดงความยินดีกับเขาด้วย เป็นการวัดกำลังใจของเราได้ดีที่สุดเลย รู้แพ้ รู้ชนะ รู้อภัย จริง ๆ แล้วเป็นกำลังใจของทางด้านธรรมะโดยตรง แม้ว่าเขาจะไม่ตรงไปตรงมาก็ตาม แต่เราก็ต้องเข้าใจในจุดที่ว่า ในเมื่อเขาทำได้ตามกติกา เราเองเรายอมรับกติกา

ถาม : ผมตั้งใจจะไม่ไปนะนี่
ตอบ : แกล้งทำเป็นคนโง่ ไม่รู้ไม่ชี้ สามก๊กเขาบอกว่า ถ้าโง่ไม่เป็น เป็นใหญ่ไม่ได้

พระอาจารย์เล่าให้ฟังว่า "สมัยก่อนหมาที่บ้านขึ้นต้นไม้ได้ แต่ขึ้นได้ไม่สูง พอเราเผ่นพรวดขึ้นต้นไม้ มันก็ตะกายตาม แต่ตะกายได้ไม่สูงเพราะเกาะไม่ติด เดี๋ยวก็รูดลง รู้สึกหมาสมัยใหม่นี้ก็หมดสมรรถภาพพอกัน สมัยนั้นช่วงตรุษจีนพอกินไก่เสร็จ ยกกระดูกไก่ให้หมาดู แล้วก็ขว้างเข้าไปในดงหญ้าคา หมามันกระโจนพรวดเข้าไป ไม่ถึงครึ่งนาทีก็เอาออกมากินแล้ว สมัยนี้โยนเลยหัวไปศอกเดียวก็ยังหาไม่เจอ

แสดงว่าทั้งคนทั้งสัตว์ สมรรถภาพเสื่อมเข้าไปเรื่อย ๆ ตรงนี้มาคิดถึงการปฏิบัติ เพราะว่าความแหลมคมของประสาทสัมผัสเสื่อมไปด้วย ฉะนั้น..ในเรื่องการปฏิบัติ สติ สมาธิ ปัญญา ความแหลมคมก็ลดน้อยไปเรื่อย ตามความสุขสบายที่เกิดขึ้น พระเขาจึงบังคับว่าต้องออกธุดงค์ ออกไปเพื่อให้ลำบาก ไปซื้อสัญชาตญาณเดิมกลับมา"

ถาม : แสดงว่าอยู่กับที่นาน ๆ ไม่ได้ ?
ตอบ : คนที่จะอยู่กับที่นาน ๆ ได้ ต้องเป็นอย่างท่านเจ้าคุณนรฯ คือ มีไฟอย่างสม่ำเสมอ มีวินัยในการปฏิบัติ ถ้าหากคนที่ไม่มีไฟสม่ำเสมอ ไม่มีวินัยในการปฏิบัติ อยู่กับที่นาน ๆ เสร็จทุกราย

เราจะสังเกตว่า เราไปที่ไหนใหม่ ๆ เวลากลางคืนนอนไม่ค่อยหลับหรอก ที่บอกว่านอนไม่หลับเพราะแปลกที่ จริง ๆ ไม่ใช่ เป็นเพราะที่นั้นเราไม่เคยอยู่ เราไม่มั่นใจความปลอดภัย สภาพจิตก็จะตื่นตัวของมันเอง นักปฏิบัติจริง ๆ จะต้องเอาให้ได้อย่างนั้น ก็คือ จะหลับจะตื่นต้องมีสติรู้อยู่ แต่พวกเรานี่พอเห็นว่าคืนที่สองไม่มีอะไร คืนที่สามก็กรนตั้งแต่หัวค่ำ พระธุดงค์ท่านจึงไปเรื่อย ๆ เพราะถ้าอยู่ที่เดียว เดี๋ยวก็ชินแล้วตรงนี้ สติก็คลายตัว

พระอาจารย์กล่าวว่า "เสียดายวิชาการของเราจำนวนมากต่อมากด้วยกัน หายสาปสูญไปกับผู้รู้ เพราะกว่าที่ท่านจะหาลูกศิษย์ที่ท่านมั่นใจว่าทรงความดี มีความเพียรพยายามที่จะสืบทอดวิชาได้ บางทีท่านก็ตายไปเสียก่อน วิชาก็สูญไป

หรืออีกมากต่อมากด้วยกัน ถ่ายทอดวิชาให้ลูกศิษย์ ก็อุตส่าห์เก็บไม้ตายสุดท้ายเอาไว้ ก็เลยกลายเป็นไม้ตายจริง ๆ คือ ตายไปกับตัว พอคนรุ่นหนึ่งก็หายไปหน่อยหนึ่ง รุ่นหนึ่งก็หายไปหน่อยหนึ่ง รุ่นหลังก็เลยเก่งสู้รุ่นก่อน ๆ ไม่ได้ จนกว่าคนเก่าจะเผลอมาเกิดใหม่ พอมาเรียนเข้าก็เกิดจำของเก่าได้ขึ้นมา"

ถาม : นั่งสมาธิแล้วชอบกำหนดลมหายใจ แล้วจังหวะหนึ่งมีความรู้สึกเหมือนกับว่าตกจากที่สูง ช่วงที่วูบจะมีความรู้สึกว่าขนลุก จะไปต่อไม่ได้ ครู่เดียวก็หายไปเลย
ตอบ : ไม่ต้องไปต่อ แก้อาการตกจากที่สูงให้ได้ก่อน ลักษณะอย่างนั้นแสดงว่าจิตจะเริ่มเป็นสมาธิแล้ว แต่ว่าจิตหยาบไปหน่อย สติจึงขาด ก็เลยพลัดหลุดออกมา ให้เอาใจดจ่อแน่วแน่อยู่กับลมหายใจจริง ๆ แล้วจะผ่านไปได้ ให้สังเกตว่าทุกครั้งที่เราพลัด ก็คือ เราลืมลมหายใจ เอาใจจดจ่ออยู่กับลมให้แน่วแน่กว่าเดิม ถ้าผ่านไปแล้วก็จะทรงตัวไปเลย

ถาม : ไปต่อไม่ได้ ไม่รู้จะทำอย่างไร ?
ตอบ : บอกไปเรียบร้อยแล้ว ไปทำตามที่บอก

ถาม : ถ้าเราได้ผลบุญ เราควรที่จะไปคุยให้เพื่อนหรือญาติฟังไหม ถึงผลบุญที่เราทำแล้วได้กลับมา ?
ตอบ : ดูความเชื่อของเขาด้วย ถ้าเขาไม่เชื่อแล้วเราไปคุย เขาก็จะว่าเราบ้า แล้วจะทะเลาะเบาะแว้งกันเสียเปล่า ๆ ถ้าเขาเชื่อเราก็คุยได้ ถ้าเขาไม่เชื่อ..เสียเวลาไปคุย

ถาม : วิธีการสวดอิติปิโส ๑๐๘ จบ ต้องสวดอย่างไรครับ สวดพระพุทธอย่างเดียว หรือสวดพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ?
ตอบ : สวดพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ถ้าไม่ครบ ๓ บท เขาไม่ถือเป็น ๑๐๘

ถาม : การบน สมควรที่จะบนหรือไม่ ? เหมือนกับว่าเราไปดูหมิ่นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เหมือนกับเราไปต่อรองว่า ถ้าได้อย่างนี้จะเอานี่มาถวาย
ตอบ : คิดในแง่นั้นก็ได้ แต่จริง ๆ แล้วการบนนั้น ต้นทุนของเราต้องพอ จึงจะบนสำเร็จ ถ้าต้นทุนหรือความดีของเราไม่พอ บนไปก็ไม่สำเร็จ
เคยเปรียบเทียบว่าเหมือนกับน้ำ ถ้าน้ำในขวด ขาดอยู่แค่นี้(เกือบถึงปากขวด) เติมอีกนิดเดียวก็เต็มแล้ว เราบนก็จะสำเร็จ

เพราะส่วนใหญ่การบน คือ เราตั้งใจทำความดีให้ท่าน ความดีนั้นพอเราทำก็เป็นของเราก่อน เท่ากับว่าเราไปเติมน้ำให้เต็มพอดี ถ้าอย่างนั้นการบนก็จะสำเร็จ แต่ถ้าเกิดเราขาดน้ำเยอะ มีน้ำอยู่แค่นี้(ก้นขวด) บนเท่าไรก็ไม่สำเร็จหรอก ยังต้องเติมอีกเยอะ ความดีที่เราจะทำ สมมติเมื่อเติมแล้วได้แค่นี้(ก้นขวด) เขาก็ไม่รู้ว่าจะสงเคราะห์อย่างไร

เพราะฉะนั้น..ว่าไปแล้วเรื่องของการบนก็เป็นไปตามเหตุตามผล ก็คือ เราสร้างเหตุไว้เพียงพอ ผลจึงจะเกิด ถ้าเราสร้างเหตุไว้ไม่พอ ผลก็ไม่เกิด ว่าไปแล้วจริง ๆ ตรงตามหลักธรรมพระพุทธเจ้าเลย เพียงแต่ว่าคนไม่เข้าใจ เห็นว่าคนนั้นบนได้ผล แล้วทำไมเราไม่ได้ผล ก็เพราะของเรายังขาดอีกเยอะ ต้องสร้างเหตุให้มากกว่านี้

ในขณะที่สนทนาเกี่ยวกับเรื่องภาษาต่าง ๆ พระอาจารย์ก็กล่าวสรุปให้ฟังว่า "นักปฏิบัติพอทำไปถึงระดับหนึ่งแล้ว ภาษาทุกภาษามันเหลือแค่ภาษาใจ ก็คือ ใจเขาสื่ออะไรมา ใจเรารับได้ มันจะเข้าใจภาษาของเขาหมด"

พระอาจารย์เล่าให้ฟังว่า "ทางศาสนาฮินดู เขามีความเชื่อว่า คนที่ไม่มีลูกหรือไม่แต่งงาน จะตกนรกขุมที่ชื่อว่า ปุตตะ แต่เราดูไปดูมามันน่าจะกลับข้างกัน คือ ถ้าคนมีลูกแล้วมันน่าจะตกนรกขุมนี้..! เมื่อเขาเชื่อว่าถ้าไม่มีลูกแล้วจะตกนรก เขาก็เลยกลัว ผลิตลูกกันใหญ่"

ถาม : แล้วคนที่ตายไป ที่มีความเชื่อว่าตกนรกขุมนี้ แล้วเขาจะไปอยู่ที่ไหน ?
ตอบ : ถ้าจิตหมองก็เรียบร้อย ไปตามกำลังตน

แต่ฮินดูดีอยู่อย่างหนึ่ง เรื่องฆ่าสัตว์ตัดชีวิตของเขาไม่มี เพราะฮินดูเป็นมังสวิรัติ อย่างน้อย ๆ ศีลของเขาก็ได้ข้อหนึ่งแล้ว

ถ้าดูในหลักการของศาสดาเจ้าลัทธิทั้ง ๖ ที่ดังมาก ๆ ในสมัยนั้นเลย ก็มีแต่ศาสดามหาวีระ (นิครนถ์นาฏบุตร) หลักการของเขาคล้ายศาสนาพุทธมาก มีศีลลักษณะคล้ายศีลห้ามาก แม้กระทั่งการจำพรรษาในฤดูฝน ก็เริ่มมาจากศาสนานี้ ท่านเป็นศาสดาร่วมสมัยพระพุทธเจ้าก็จริง แต่เป็นรุ่นพี่ อายุมากกว่า และมรณภาพก่อน

ถ้าไปดูในสังคีติสูตรหรือทสุตตรสูตร จะกล่าวถึงศาสดามหาวีระ พอตายแล้วลูกศิษย์ก็แตกแยกกัน เพราะไม่ได้ร้อยกรองสังคายนาวินัยไว้ พระสารีบุตร พระจุนทะไปกราบทูลพระพุทธเจ้าให้ทรงทราบ พระพุทธเจ้าก็บอกว่า เพราะไม่ได้ร้อยกรองสังคายนาพระวินัย ลูกศิษย์จึงได้เป็นอย่างนั้น

พระสารีบุตรจึงได้ดำริ ว่าควรจะร้อยกรองสังคายนาพระวินัย อย่างเช่นว่า กำหนดเป็นหมวด ๆ ไป สมมติถ้ามีหลักธรรมสามหัวข้อ ก็จัดเป็นหมวดสาม กุศลมูล ๓ อกุศลมูล ๓ วจีสุจริต ๓ วจีทุจริต ๓ ถ้าอย่างไหนมี ๔ หัวข้อ เช่น อิทธิบาท ๔ สัมมัปธาน ๔ สติปัฏฐาน ๔ ก็จัดอยู่ในหมวดสี่ เป็นแนวทางในการสังคายนาพระวินัยมาตั้งแต่แรกแล้ว เพียงแต่ว่าตอนนั้นยังไม่ได้ทำเป็นรูปธรรม เพราะพระพุทธเจ้าเห็นว่ายังไม่ใช่เวลา แต่ว่าพระสูตรทั้งสองพระสูตรนี้ก็ปรากฏขึ้นชัดแล้ว

เพราะฉะนั้น...พระมหากัสสปะท่านมาทำร้อยกรองสังคายนาพระวินัย ก็ทำตามนี้ และที่แน่ที่สุดก็คือว่า แบบอย่างที่เรียนนักธรรมทุกวันนี้ของพระ นักธรรมตรี นักธรรมโท นักธรรมเอก ก็มาจากทสุตตรสูตรที่พระสารีบุตรท่านร้อยกรองไว้ มาแยกเป็น ทุกะ หมวด ๒ ติกะ หมวด ๓ จตุกกะ หมวด ๔ ฯลฯ

พระอาจารย์ยังต่ออีกว่า "ขนาดพระพุทธศาสนาของเรา เตรียมการร้อยกรองพระธรรมวินัยเอาไว้ และได้ทำอย่างทันท่วงที ก็คือหลังพุทธปรินิพพาน ๓ เดือน ถามว่าทำไมต้องหลังพระพุทธเจ้าปรินิพพานสามเดือน ? ก็เพราะต้องเตรียมการต่าง ๆ โดยเฉพาะในเรื่องของความขัดแย้ง มั่นใจว่ามีคนคัดค้านแน่

เพราะว่าพวกที่เห็นว่าพระพุทธเจ้าปรินิพพานแล้วเป็นการดี จะได้ไม่มีใครมาคอยควบคุม เขาจะคัดค้านแน่ จึงต้องขอมีมติสงฆ์ว่า บุคคลที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการสังคายนา ห้ามเข้าไปในกรุงราชคฤห์

การจัดสังคายนานั้น ได้ขอการอุปถัมภ์จากพระเจ้าอชาติศัตรู ได้ถ้ำสัตบรรณคูหา เชิงเขาเวภาระ เป็นสถานที่สังคายนา ก็มีการจัดสถานที่ มีการเตรียมการต่าง ๆ จนพร้อมมูล แล้วจึงได้ดำเนินการสังคายนา ขนาดนั้นก็ยังมีการคัดค้านแล้ว พระปุราณะเถระ ท่านเป็นพระผู้ใหญ่ มีบริวารมาก แต่อยู่ไกล คือ อยู่ถึงทักขิณาคีรีชนบท ถ้าเป็นสมัยนี้ก็ประมาณเชียงรายหรือสุไหงโกลก

ท่านมาถึงทีหลัง การทำสังคายนาเสร็จไปแล้ว ทางคณะสงฆ์ก็ได้แจ้งให้ท่านทราบ ว่าได้ทำการสังคายนาไปอย่างนี้ ๆ พอท่านฟังเนื้อความแล้ว ท่านก็บอกว่า "ดูก่อน..อาวุโส สิ่งที่ท่านทั้งหลายทำนั้นดีแล้ว แต่ว่าเราจะปฏิบัติเฉพาะสิ่งที่ได้ยินได้ฟังมา ต่อเบื้องพระพักตร์องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเท่านั้น" พูดง่าย ๆ ว่าคุณจะทำก็ทำไป แต่ว่าผมจะปฏิบัติตามเฉพาะที่ผมได้ยินที่พระพุทธเจ้าท่านสอนมา จึงเริ่มมีเค้าลางการแตกกันตั้งแต่การทำสังคายนาครั้งที่ ๑"

ถาม : ผู้ปฏิบัติพอฝึกฝนมาช่วงหนึ่งแล้ว เหมือนกับภาชนะ พอเวลาไปฟังเทศน์ครูบาอาจารย์แล้ว ถ้าจังหวะที่เขาพอจะรับสภาวะได้ บางทีเขาอาจจะเกิดสภาวะอะไรในช่วงนี้บ้าง ?

ตอบ : ให้เลือกเอาสิ่งที่เหมาะสมกับเราตอนนั้น แล้วนำมาปฏิบัติ ไม่ว่าครูบาอาจารย์สายไหน ก็ไม่มีหลักธรรมของท่านหรอก มีแต่หลักธรรมของพระพุทธเจ้าทั้งนั้น เพียงแต่ว่าท่านถนัดแบบไหน ท่านก็เอาสิ่งนั้นมาแสดง เราก็เลือกเอาว่า สิ่งที่ท่านเอามาแสดงนั้น มีประโยชน์แก่เราหรือเปล่า ? ถ้าตรงไหนที่มีประโยชน์ เราก็นำมาใช้

ถาม : เคยบอกว่าบารมี ๑๐ ถ้าทรงได้ ไม่ว่าทางโลกและทางธรรม ก็สำเร็จทั้งสองทางใช่ไหมครับ ?
ตอบ : ใช่ แต่ทางธรรมสำเร็จยากกว่า

ถาม : แล้วกำลังใจนี่ต้องทำอย่างไรครับ ?
ตอบ : ก็ ศีล สมาธิ ปัญญานั่นแหละ

ถาม : เวลาสวดมนต์ก็นึกถึงพระ แต่ขึ้นไปพระนิพพานไม่เป็น บางทีก็เบื่อนะคะ
ตอบ : ค่อย ๆ สั่งสมไป เรามีหน้าที่ทำ ไม่ต้องไปใส่ใจว่าผลจะเป็นอย่างไร ขอให้มีความมั่นใจจริง ๆ ว่าพระอยู่ตรงหน้าเราก็ใช้ได้

ถาม : กลัวค่ะ
ตอบ : มัวแต่กลัวอยู่ ก็เสียเวลาทำ ให้ทำไปเลย ตายเป็นตาย..!

ถาม : พยายามจะเก็บเกี่ยวจากครูบาอาจารย์ ประมาทมานานแล้ว
ตอบ : ดีแล้วจ้ะ ทั้งหมดเอามารวม ๆ กันแล้ว สำคัญตรงที่เราทำจริง ไม่อย่างนั้นครูบาอาจารย์สอนไปเท่าไร ๆ ก็ยังเป็นแค่คำสอน ต้องทำเองให้เกิดผลจึงจะใช้ได้

ถาม : (ไม่ได้ยิน)
ตอบ : จริง ๆ แล้วก็ไม่มีอะไร บอกแล้วว่าสำคัญตรงทำ ถ้าเราถามไปก่อน บางทีเกินสิ่งที่เราทำอยู่ ก็ทำให้ฟุ้งซ่าน คิดอยากจะได้อย่างนั้น อยากจะเป็นอย่างนั้น อย่างที่เขาว่า พอฟุ้งแล้วก็เลยภาวนาไม่ได้ เพราะฉะนั้น..ทำไปก่อน ถ้าติดขัดตรงไหน มีปัญหาแล้วค่อยมาถาม จะแก้ไขได้

พระอาจารย์กล่าวว่า "วัตถุมงคลทุกอย่างจะมีแรงส่ง พลังงานจะส่งอยู่ตลอดเวลา สำคัญที่ใจเราที่เป็นเครื่องรับ ถ้าหากว่าเครื่องรับดี ก็รับได้เยอะ เพราะฉะนั้น..เราจะเห็นว่าทำไมวัตถุมงคลรุ่นเดียวกัน แบบเดียวกัน บางคนเอาไปใช้มีผลมาก บางคนเอาไปใช้มีผลน้อย เพราะกำลังใจคนใช้ไม่เท่ากัน

แบบเดียวกับเหรียญทำน้ำมนต์หลวงพ่อวัดท่าซุง บางคนเป็นมะเร็ง ทำน้ำมนต์กินหาย บางคนเป็นไข้เล็ก ๆ น้อย ๆ กินน้ำมนต์เป็นโอ่งก็ไม่หาย เพราะกำลังใจคนไม่เท่ากัน"