ใกล้ซึ่งกิเลส

[โอรส]

ถาม : เรื่องวิปัสสนูปกิเลส ?
ตอบ: วิปัสสนูปกิเลส เรียกสั้น ๆ อีกอย่างหนึ่งว่า อุปกิเลสของวิปัสสนาญาณ

อุปกิเลส แปลว่า ใกล้ซึ่งกิเลส ถ้าเราไม่หลงยึดติด ก็เป็นสิ่งแค่ใกล้กิเลสเท่านั้น แต่ถ้าเรายึดติดเมื่อไรก็จะกลายเป็นกิเลสทันที

เช่น โอภาส มีแสงสว่างเกิดขึ้น บางสำนักพอแสงสว่างเกิดขึ้น ก็บอกว่าบรรลุมรรคผลแล้ว ญาณ เครื่องรู้เกิดขึ้นก็คิดว่าตัวเองบรรลุแล้ว อธิโมกข์ การน้อมใจเชื่อเกิดขึ้น ก็คิดว่าตัวเองบรรลุแล้ว ปัสสัทธิ ความสงบใจเกิดขึ้นก็คิดว่าบรรลุแล้ว ปัคคาหะ มีความเพียรกล้า ประเภทเดินจงกรม ๗ วัน ๗ คืน ไม่ยอมเลิก ก็คิดว่าตัวเองบรรลุแล้ว อะไรเหล่านี้เป็นต้น รวมแล้วมีอยู่ ๑๐ อย่างด้วยกัน

ถ้าหากว่าเราไม่ไปยึดติด ไม่ไปเกาะตรงจุดนั้น เขาก็เรียกว่าอุปกิเลส คือใกล้ที่จะเป็นกิเลส แต่ถ้าเรายึดเมื่อไรจะเป็นกิเลสเลย เพราะว่ายังไม่ใช่ส่วนที่เข้าถึงจริง ๆ โดยเฉพาะตัวหลัง ๆ อันตรายมาก

ปัสสัทธิ ความสงบ จิตใจสงบระงับจากนิวรณ์ทั้งปวง ด้วยอำนาจของฌานกดไว้ คิดว่าตัวเองเข้าถึงธรรมแล้ว นิกกันติ ความใคร่มีน้อยมาก คือ อารมณ์ของกามฉันทะไม่มี นิ่งสงบไปด้วยกำลังของฌานกดเอาไว้ คิดว่าตัวเองบรรลุเป็นพระอรหันต์แล้วก็มี ถ้าเผลอฌานถอยเมื่อใดก็ถูกกิเลสตีหงายท้อง


สนทนากับพระอาจารย์เล็ก สุธมฺมปญฺโญ
ณ บ้านอนุสาวรีย์ฯ เดือนพฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๔๕