เทศน์ช่วงทำกรรมฐาน วันอาทิตย์ที่ ๓ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๖

[เถรี]

ให้ทุกคนนั่งในท่าที่สบายของตนนะจ๊ะ กำหนดความรู้สึกทั้งหมดของเราอยู่ที่ลมหายใจเข้าออก หายใจเข้า..เอาความรู้สึกทั้งหมดไหลตามลมหายใจเข้าไป หายใจออก..เอาความรู้สึกทั้งหมดไหลตามลมหายใจออกมา ใช้คำภาวนาตามที่เรามีความถนัดมาแต่ดั้งเดิม

วันนี้เป็นวันอาทิตย์ที่ ๓ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๖ เมื่อตอนขึ้นไปพักช่วงบ่าย ๔ โมง ก็ปรากฏว่าอาตมาโดนไข้มาลาเรียจับ ตอนแรกเข้าใจว่าเป็นความดันขึ้นเพราะฉันยาของป้านุชลงไป แต่ความจริงแล้วไม่ใช่ เพราะว่ายาที่ฉันลงไปนั้นเป็นสารที่สกัดมาจากบรรดาสาหร่ายและผักผลไม้ต่าง ๆ ซึ่งเป็นธาตุเย็น เมื่อร่างกายภายในเย็นก็เลยทำให้มาลาเรียกำเริบขึ้นมาได้

อยากจะบอกกับทุกท่านว่าการเจ็บไข้ได้ป่วยนั้นเป็นธรรมดาของสังขารร่างกายนี้ พระพุทธเจ้าตรัสเอาไว้ว่า สังขารัง โรคะนิทธัง ปะภังคุณัง สังขารนี้เป็นรังของโรค ย่อมมีความเปื่อยเน่าไปเป็นธรรมดา ถ้าความเจ็บไข้ได้ป่วยทั้งหลายเหล่านี้เกิดขึ้นแก่ท่านทั้งหลาย เราจะมีวิธีจัดการและรับมืออย่างไร ?

การรับมือกับความเจ็บไข้ได้ป่วยในขั้นต้นนั้น เราต้องซักซ้อมสมาธิภาวนาของเราให้มีความคล่องตัว ถ้าสมาธิภาวนาของเรามีความคล่องตัวตั้งแต่ระดับปฐมฌานขึ้นไป เมื่อถึงเวลานึกอยากจะเข้าฌานเมื่อไร ในสภาพอย่างไรเช่น เวลาหิวมาก ๆ เวลาเหนื่อยมาก ๆ เวลาเจ็บไข้ได้ป่วย เป็นต้น เราก็สามารถเข้าฌานได้ในทันทีทันใด

เมื่อสภาพจิตของเราเข้าสู่สภาวะของฌาน จิตกับประสาทจะเริ่มแยกจากกัน เราจะไม่รับรู้ถึงอาการป่วยที่เป็นอยู่ ก็สามารถที่จะบังคับร่างกายให้ทำหน้าที่การงานของเราไปตามปกติได้ ดังที่พระบาลีที่มีมาในมหาสติปัฏฐานสูตรว่า ปัสสัมภะยัง กายะสังขารังฯ เป็นต้น ก็คือสามารถที่จะระงับกายสังขารนี้ได้ นี่เป็นวิธีการรับมือในขั้นต้น

[เถรี]

วิธีการรับมือกับความเจ็บไข้ได้ป่วยในขั้นกลางนั้น ในเรื่องของสมาธิจะต้องให้ถึงระดับของอรูปฌาน เมื่อมีอรูปฌานที่คล่องตัว โดยเฉพาะในเรื่องของเนวสัญญานาสัญญายตนฌานแล้ว ต่อให้อาการเจ็บไข้ได้ป่วยเกิดขึ้น เราก็ทำไม่รู้ไม่ชี้ได้

เพราะคำว่า "เนวสัญญานาสัญญายตนะ" ก็คืออายตนะทั้งหลายมีสัญญาคือความรู้สึก ความจำได้หมายรู้อยู่ ก็เหมือนกับไม่มี สภาพจิตจะก้าวข้ามความเจ็บไข้ได้ป่วยนั้นไป ไม่รับรู้อาการต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นกับร่างกาย เราก็จะพ้นจากเวทนานั้นชั่วคราว จนกว่าจะคลายสมาธิออกมา นี่เป็นการรับมือกับความเจ็บไข้ได้ป่วยในระดับที่สอง

ในระดับสุดท้ายนั้น ให้เราพิจารณาเห็นว่า สภาพความเจ็บไข้ได้ป่วยนั้นเป็นธรรมดาที่เกิดขึ้นกับร่างกาย สิ่งทั้งหลายเหล่านี้เกิดขึ้นในเบื้องต้น เปลี่ยนแปลงไปในท่ามกลาง สลายไปในที่สุด เวทนาจากความเจ็บป่วยก็ไม่สามารถที่จะตั้งอยู่ตลอดเวลาได้ โดยเฉพาะเวทนานั้นเกิดขึ้นกับสภาพร่างกาย ไม่ได้เกิดขึ้นกับสภาพจิตใจ เมื่อเป็นดังนั้น เราก็สามารถที่จะก้าวล่วงจากสภาพร่างกายที่เจ็บไข้ได้ป่วยอยู่ เข้าไปสู่สภาวะธรรม ซึ่งมีจิตรู้เด่นอยู่เฉพาะดวงเดียวเท่านั้น ไม่ยุ่งเกี่ยวกับอาการของร่างกาย เหมือนกับเราข้ามสะพานใหญ่ไปสู่อีกฝั่งหนึ่ง แล้วทำลายสะพานนั้นเสีย ฝั่งตรงข้ามก็จะเป็นคนละส่วนกับเรา ไม่ได้ยุ่งเกี่ยว ไม่ได้เกี่ยวข้องกัน

ถ้าเป็นดังนี้ก็ถือว่าท่านทั้งหลาย สามารถเอาความเจ็บไข้ได้ป่วยนั้นเป็นประโยชน์ในการปฏิบัติของตนเป็นอย่างยิ่ง ซึ่งสิ่งทั้งหลายเหล่านี้ ไม่ว่าจะเป็นการรับมือกับความเจ็บป่วยขั้นต้นก็ดี ขั้นกลางก็ดี ขั้นปลายก็ดี เราทุกคนจำเป็นจะต้องซักซ้อมเอาไว้เสมอ ๆ เพื่อที่ถึงเวลา เมื่อการเวทนากำเริบกล้าขึ้นมา เราจะได้ไม่ขาดสติ ไม่ไปโอดโอยอยู่กับความเจ็บไข้ได้ป่วยนั้น ไม่เช่นนั้นแล้ว เมื่อเราขาดสติไปคร่ำครวญอยู่กับอาการเวทนาที่เกิดขึ้น สภาพจิตของเราที่เศร้าหมอง ถ้าตายลงไปตอนนั้น เราจะมีทุคติเป็นที่ไป

แต่ถ้าซักซ้อมจนสภาพจิตของเรามีความคล่องตัว นึกจะทรงรูปฌานเมื่อไรก็ทรงได้ นึกจะทรงอรูปฌานเมื่อไรก็ทรงได้ ถ้าเป็นดังนี้ก็เป็นการประกันความเสี่ยงในเบื้องต้น ว่าอย่างน้อยถ้าอาการเจ็บไข้ได้ป่วยกำเริบกล้าจนถึงขนาดสังขารร่างกายรับไม่ไหว เราก็ยังมีสุคติเป็นที่ไป

[เถรี]

หรือถ้าสามารถแยกแยะเห็นจนชัดเจนว่า สภาพร่างกายนี้ไม่ใช่เรา ไม่ใช่ของเรา อาการเจ็บไข้ได้ป่วย เวทนาต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น เป็นเรื่องของร่างกาย ไม่ใช่เรื่องของเรา ขึ้นชื่อว่าการอยู่กับร่างกายที่เต็มไปด้วยความเจ็บไข้ได้ป่วยอย่างนี้ จะมีกับเราแค่ชาตินี้เท่านั้น ตายลงไปเมื่อไรเราไม่ต้องการร่างกายที่เต็มไปด้วยความทุกข์เช่นนี้อีก เราไม่ต้องการโลกนี้ที่เต็มไปด้วยความทุกข์เช่นนี้อีก เป็นเทวดา เป็นนางฟ้า เป็นพรหมที่พ้นทุกข์เพียงชั่วคราว เราก็ไม่ปรารถนา เราต้องการที่เดียวคือพระนิพพาน แล้วเอาจิตจดจ่ออยู่กับองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าบนพระนิพพาน

ถ้าสามารถทำดังนี้ไว้ทุกวัน รักษาอารมณ์ใจให้ตั้งมั่นไว้ได้สักคราวละ ๓ นาที ๕ นาทีอยู่บ่อย ๆ ถ้าท่านหมดอายุขัยตายลงไปก็ดี หรือเกิดอุปฆาตกรรมต้องเสียชีวิตลงไปก็ดี ท่านจะสามารถหลุดพ้นเข้าสู่พระนิพพานได้ดังที่ต้องการ

ลำดับต่อไปก็ให้ทุกท่านตั้งใจภาวนาและพิจารณาตามอัธยาศัย จนกว่าจะได้รับสัญญาณบอกว่าหมดเวลา


พระครูวิลาศกาญจนธรรม
เทศน์ช่วงกรรมฐาน ณ บ้านวิริยบารมี
วันอาทิตย์ที่ ๓ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๖
(ถอดจากเสียงเป็นอักษรโดยรัตนาวุธและเถรี)