ปฏิสัมภิทาญาณ

[เถรี]

เมื่อครั้งรัชกาลที่ ๔ ทรงสร้างวังสระปทุมเสร็จแล้ว พระองค์ได้นิมนต์หลวงพ่อโต วัดระฆัง ไปรับบาตร รัชกาลที่ ๔ ทรงอวดว่าวังของท่านงามมาก หลวงพ่อโตท่านรับรองว่า "งามมาก..มหาบพิตร งามประดุจราชรถ" พูดเท่านั้นแหละแล้วก็ไป ปล่อยให้อีกฝ่ายโกรธไฟแลบอยู่เป็นวันเลย

เวลานักปราชญ์ท่านด่ากันท่าน ไม่ด่าออกมาหยาบคายอย่างพวกเราหรอก ท่านด่าไพเราะมาก งามประดุจราชรถ บาลีเขามีภาษิตอยู่ว่า "เอตถะ ปัสสะถิมัง โลกัง จิตตัง ราชะรถูปมัง ขอสูทั้งหลายจงมาดูโลกนี้ อันงามตระการดุจราชรถ ที่คนเขลาทั้งหลายหมกอยู่ แต่ผู้รู้หาได้ข้องเกี่ยวไม่" งามประดุจราชรถนี่รู้เลย โดนด่าไปเต็ม ๆ..!

หลวงพ่อโตรู้ว่าพูดแค่นี้ รัชกาลที่ ๔ ทรงเข้าพระทัย ตรงนี้คือ ปฏิสัมภิทาญาณ ความพอเหมาะ พอดี พอควร แต่บรรดาพวกแสนรู้มักพากันไปขยายความ พาเสียไม่รู้ตั้งเท่าไรแล้ว

พอเหมาะ พอดี พอควร พูดแล้วไม่เดือดร้อนต่อผู้อื่น พระพุทธเจ้าจึงได้ตรัสว่า

วาจาไร้ประโยชน์ คนฟังไม่ชอบใจ พระองค์ท่านไม่ตรัสเลย
วาจาไร้ประโยชน์ คนฟังชอบใจ พระองค์ไม่ตรัสให้เสียเวลา
วาจามีประโยชน์ คนฟังไม่ชอบใจ พระองค์ท่านเลือกเวลาที่จะตรัส
วาจามีประโยชน์ คนฟังชอบใจ พระองค์มักจะตรัสวาจานั้น

หลายสิ่งหลายอย่างที่หลวงพ่อวัดท่าซุงกล่าวเอาไว้ โดยเฉพาะบางส่วนที่เกี่ยวข้องกับเจ้าฟ้าเจ้าแผ่นดิน หลวงพ่อท่านจะเล่าขาดไว้เฉย ๆ ถ้าเป็นลูกศิษย์จริงจะรู้ว่าท่านหมายถึงใคร เรื่องแบบนี้เราแตะต้องไม่ได้ พูดชัดเมื่อไรก็อาจจะคุกเมื่อนั้น ในข้อหาแอบอ้างเบื้องสูง

แต่บรรดาลูกศิษย์แสนรู้พากันไปขยายความกันใหญ่โต เหมือนกับว่าถ้าตัวเองสามารถอวดได้ว่ากูรู้ แล้วจะกลายเป็นคนเด่นกว่าคนอื่นเขา พวกนี้เขาเรียกว่า ขายครูบาอาจารย์ ขายราคาถูก ๆ ด้วย ขายอันดับแรกคือ ขายหน้า โง่แล้วอวดฉลาด ขายอันดับที่สองก็คือ ขายตัว โบราณท่านบอกว่า

"ก้านบัวบอกตื้นลึก...........ชลธาร
มารยาทส่อสันดาน............ชาติเชื้อ
โฉดฉลาดเพราะคำขาน.......ควรทราบ
หย่อมหญ้าเหี่ยวแห้งเรื้อ..........บอกร้ายแสลงดิน"

อ้าปากพูดเขาก็รู้แล้วว่ามีต้นทุนเท่าไร อันดับสุดท้ายก็คือ ขายหน้าครูบาอาจารย์ อุตส่าห์มีตัวอย่างให้ดูขนาดนั้น อุตส่าห์สั่งสอนมาขนาดนั้น ยังรับไม่ได้ เอาท่านไปขายอีกต่างหาก


เทศน์ ณ บ้านอนุสาวรีย์
เดือนมีนาคม ๒๕๕๒