รู้ได้อย่างไรว่าแพ้หรือชนะกิเลส

[โอรส]

ถาม :เราจะรู้ได้อย่างไรครับว่าเมื่อไรเราแพ้ เมื่อไรเราจะชนะกิเลส ?
ตอบ : ตอนที่เขาสามารถดึงให้เราเบนความสนใจจากสิ่งที่ทำอยู่ ให้ไปสนใจโลกภายนอกก็แพ้แล้ว

ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ส่งออกไปเมื่อไร ก็แสดงว่าเสร็จเขาแล้ว

หรือไม่ก็สังเกตได้ว่านิวรณ์ห้ากินใจเราได้แล้ว รัก โลภ โกรธ หลง กินใจเราได้แล้ว

ถ้าขณะใดที่เราสามารถทำให้นิวรณ์ห้าสงบอยู่ ไม่สามารถกำเริบขึ้นมาได้ มีสติรู้อยู่ว่าสิ่งต่าง ๆ ที่เข้ามาทาง ตา หู จมูก ลิ้น กาย ต้องสกัดไว้ ไม่ให้เข้ามาในใจได้ เราก็ชนะ

แต่จริง ๆ แล้วไม่ใช่ชนะ เราแค่ยันเสมอ แต่ถ้าเผลอ เราก็แพ้อีก

[โอรส]

ถาม : แล้วอย่างนี้ต้องทำอย่างไรให้รู้ตัวได้ครับ หรือว่าต้องรบกับเขาไปบ่อย ๆ ?
ตอบ :ถ้าหากว่าเราไม่ภาวนา จนสติตามรู้อยู่ตลอดเวลา ก็ต้องรบกับเขาไปเรื่อย จนกว่าจะเข็ดกันไปข้างหนึ่ง

พอเริ่มเข็ดแล้ว คราวนี้เราก็เริ่มจ้องแล้ว คราวที่แล้วเราพลาดอย่างไร หลังจากนั้นก็จะชนะตรงจุดนั้น เมื่อจุดนั้นเราทำได้ครั้งหนึ่งแล้ว เราก็จะได้ตลอดไป ขยับเมื่อไรเราจะรู้ว่าจุดพอดีอยู่ตรงไหน

ถาม : เราจะจำได้เองหรือครับ ?
ตอบ : จะจำได้เอง แต่ว่าก่อนที่จะถึงตรงจุดนั้น ต้องปล้ำกันนานเลย

ถาม : อย่างนี้ครับ ผมจำได้ว่าตอนทรงอารมณ์ตอนนั้น ผมรู้สึกอย่างไร แต่ทำไมตอนผมนั่งคุยขณะนี้ ผมกลับไปทรงอารมณ์อย่างนั้นไม่ได้ ทั้งที่ผมจำได้ว่าตอนทรงอารมณ์อย่างนั้นเป็นอย่างไร ?
ตอบ : ตอนนี้คุณต้องแบ่งความรู้สึกมาคุย ถ้าไม่คล่องตัวจริง ๆ ถึงคุณทำได้ แต่คุณก็ทำหลายอย่างให้ดีพร้อมกันไม่ได้

ถาม : อย่างนี้เหมือนกับเราต้องเตือนสติตัวเองอยู่ตลอดเวลา
ตอบ : ต้องรู้เฉพาะหน้าอยู่ตลอดเวลา อยู่กับปัจจุบันขณะนั้น การอยู่กับปัจจุบัน ไม่ฟุ้งไปในอดีตหรืออนาคต เราก็ชนะไปครึ่งหนึ่งแล้ว


สนทนากับพระอาจารย์เล็ก สุธมฺมปญฺโญ
ณ บ้านอนุสาวรีย์ฯ เดือนมิถุนายน พุทธศักราช ๒๕๔๔