กระแสจิต

[โอรส]

ถาม : ทำไมเวลาเรามาปฏิบัติธรรมหรือนั่งสมาธิกับคนเยอะ ๆ แล้วเขาพร้อมใจกันปฏิบัติธรรม รู้สึกว่าสมาธิจะนิ่ง นิ่งกว่าตอนที่เรานั่งทำเอง ?
ตอบ : เหตุที่เป็นดังนี้เพราะว่า กำลังของคนที่ตั้งใจในบุญนั้น กระแสจิตของเขาไปในด้านเดียวกัน ก็เหมือนกับน้ำที่ไหลไปทางเดียวกัน เมื่อเป็นน้ำที่ไหลไปทางเดียวกันสิ่งใดก็ตามที่อยู่ในกระแสนั้น ก็จะไหลตามกันไปได้ง่าย

แต่เวลาเราทำอยู่คนเดียวนี่ ถ้าสมมุติว่าเป็นที่บ้านเรา คนรอบข้างก็ดี อาจจะรอบทั้งหมู่บ้านก็ดี เขามีกระแสไปในทาง รัก โลภ โกรธ หลง ขณะที่เราไปฝืนกระแสอยู่คนเดียว ก็จะยากกว่ามาก

ถาม : แล้วจะทำอย่างไรให้สมาธิเหมือนกับที่เรานั่งรวมกับคนอื่น ?
ตอบ : ต้องทำจนกระทั่งกำลังใจทรงตัวเป็นฌานเป็นอย่างน้อย แล้วซ้อมให้คล่องตัว ระวังไว้อย่าให้ฌานเสื่อม

ถ้ากำลังทรงเป็นฌานเป็นอย่างน้อยนี่ จะช่วยระงับตัวนิวรณ์ ๕ ได้ ก็จะกด รัก โลภ โกรธ หลง ลงได้ชั่วคราว ถ้ากำลังอย่างนั้นจะมั่นคง รอบข้างเขาไหลไป เราก็เหมือนกับหินกลางกระแสน้ำ ต้านกระแสน้ำนั้นได้อยู่ แต่ว่าก็ยังไม่พ้นกระแสอยู่ดี

ถาม : อย่างนี้ถ้าเราอยู่กับคนที่เขาสมาธิจิตดีหรือว่าสุขภาพจิตดี แล้วคิดในทางที่ดี ?
ตอบ : ก็จะสบายไปด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ถ้าหากว่าอยู่ในเขตที่มีพระอริยเจ้ามาก ๆ ยิ่งสบายหนัก

ถาม : ทีนี้เกิดปัญหาที่ทำงานเจ้าค่ะ คนในที่ทำงานทะเลาะเบาะแว้งกันเกือบทุกวันเลย แต่ละคนรู้สึกว่าเขาไม่รักกันเลย พอเราเข้าไปตอนแรก ๆ สภาพจิตของเราก็นิ่ง ๆ พอเข้าไปในนั้นเรากระทบตรงนั้น จิตเราก็วุ่นวายไปด้วย ?
ตอบ : นั่นต้องรักษาจิตของเราให้เข้มแข็งพอ เพราะถ้ายังเข้มแข็งไม่พอก็พังง่าย คนที่อยู่ต่างจังหวัดถ้าเป็นนักปฏิบัติ เวลาเข้ากรุงเทพฯ จะสังเกตได้ง่ายมาก เพราะว่ากระแสส่วนใหญ่ของคนในกรุงเทพฯ ก็คือ รัก โลภ โกรธ หลง เรามานี่จะโดนเขาเบียดเอียงไม่เป็นท่าเลย ไม่รีบตั้งท่าภาวนาสู้เอาไว้ บางครั้งก็พังเอาง่าย ๆ

ถาม : ต้องทำอย่างไรเจ้าคะ ถึงจะไม่เป็นลักษณะอย่างนั้น ?
ตอบ : อย่าให้หลุดจากลมหายใจเข้าออก หลุดเมื่อไรเป็นเรื่องเมื่อนั้น...(หัวเราะ)... ฟังแล้วเหนื่อยใช่ไหม ? ถ้าจะไม่ให้เหนื่อยก็ต้องทำจนชิน จนกระทั่งว่าเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับเรา จิตใจของเราไม่รับเรื่องภายนอกเป็นปกติ ถ้าอย่างนั้นก็จะสบาย แต่ถ้าหากว่ายังรับอยู่ก็ต้องทรงฌาน คือรู้ลมหายใจเข้าออกเอาไว้เป็นปกติ

ถาม : แล้วเราจะช่วยคนที่อยู่ในสถานที่ทำงานเราให้เขารักใคร่ปรองดองกันอย่างไรเจ้าคะ ?
ตอบ : อันดับแรกต้องทำที่ตัวเราก่อน ตัวเราต้องพ้นจากกระแสก่อน เมื่อมีความเข้มเข็งพอ ขึ้นสู่ฝั่งได้แล้วจะช่วยใครก็ได้

แต่ถ้าเรายังไม่พ้นกระแส ยังลอยคออยู่ด้วยกัน ไปเที่ยวช่วยเขา เดี๋ยวเขากอดเราจมตายไปด้วย เพราะฉะนั้น ตอนนี้ต้องเร่งปฏิบัติของตัวเองให้เข้มแข็งเข้าไว้ โดยเฉพาะแผ่เมตตาให้เขาบ่อย ๆ กระแสเมตตาที่เราสงเคราะห์ต่อเขาจะเป็นกระแสเย็น เมื่อเป็นกระแสเย็น ถ้าหากว่าเขาได้รับ คนที่เขาอยู่ใกล้จะรู้สึกเย็นอกเย็นใจ เดี๋ยวเขาก็คล้อยตามเรามาเอง

สนทนากับพระอาจารย์เล็ก สุธมฺมปญฺโญ
ณ บ้านอนุสาวรีย์ฯ เดือนมิถุนายน พุทธศักราช ๒๕๔๔