เก็บตกจากบ้านวิริยบารมี ต้นเดือนพฤศจิกายน ๒๕๕๖

[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวว่า "เรื่องรูปร่างคนเรานี่แปลก ส่วนใหญ่จะไม่เปลี่ยน แต่ละชาติมักจะเหมือนเดิม เปลี่ยนแต่หน้าตา ฐานะ สถานภาพอะไรพวกนี้ รูปร่างไม่เปลี่ยน บางคนมองข้างหลัง เอ..คุ้นจังเลย แต่อาตมาไม่รู้จักเขาหรอก..ข้ามชาติมา..หุ่นอย่างนั้นจำได้ นิสัย ความชอบเฉพาะตัว ลักษณะรูปร่าง ไม่ค่อยเปลี่ยน เพราะติดข้ามชาติข้ามภพมา ยิ่งเรื่องอาหารการกินนี่ข้ามชาติจริง ๆ เลย กินบางอย่างเข้าไปรู้สึกว่าคุ้นจัง

นี่กำลังรอว่าถ้าไปทิเบตจะคุ้นขนาดไหน เพราะเกิดที่นั่นบ่อยเหลือเกิน แต่ทิเบตนี่ต้องเสริมสุขภาพให้ดี ๆ ก่อนแล้วค่อยไป ไม่อย่างนั้นแย่แน่ อากาศบาง ต้องเดินแบบยกหนอ ย่างหนอ เหยียบหนอ เดินเร็วหน่อยก็หมดสภาพเลย ใครเป็นวัยรุ่นใจร้อนไปทิเบตก็เสร็จหมด ต้องถึงมือหมอแทบทุกราย

ถ้าเรากลับไปแบบมีสติ ก็จะรู้ว่าการเวียนว่ายตายเกิดนี่ไม่รู้จักจบจักสิ้นจริง ๆ เปลี่ยนกันไปเปลี่ยนกันมา ท้ายสุดก็หมุนกลับไป แล้วแต่ละชาติก็ทุกข์ไม่เลิก แต่ถ้าเราไม่มีสติก็จะไหลตามเขาไปเลย เพราะว่าเหตุการณ์เก่า ๆ สิ่งแวดล้อมเก่า ๆ บุญกรรมเก่า ๆ จะดึงยาวไปเลย ไปเดิน ๆ ดูอาจจะเจอตัวเองโดนปิดทองอยู่ก็ได้"

[เถรี]

ถาม : ดูสิ่งที่ตัวเองเจอชาตินี้แล้วมาคิดว่านิสัยเก่าเราคงแย่สุด ๆ
ตอบ : บางทีตอนช่วงนั้นสติปัญญาไม่ค่อยจะมี จะเป็นไปตามภาวะและอารมณ์ตอนนั้น คราวนี้พอเราก้าวมาถึงช่วงนี้ ผ่านการฝึกจิตมาระยะหนึ่ง รู้ว่าสิ่งทั้งหลายเหล่านั้นไม่ดี พอมองย้อนกลับไป ถ้ากลับไปใหม่น่าจะแก้ตัวได้

[เถรี]

พระอาจารย์เล่าว่า "อาตมากำลังนึกย้อนหลังว่าตัวเองจำความได้ตั้งแต่ตอนไหน ครูพนมเทียนท่านจำความได้ตั้งแต่ยังพูดไม่ได้ ท่านมักจะเห็นพวกโลกลี้ลับอะไรต่าง ๆ กลัวแล้วร้องไห้ พอผู้ใหญ่มาก็จะเงียบเพราะพวกนั้นหนีไป เวลาผู้ใหญ่ไปแล้วพวกนั้นก็กลับมาใหม่ ท่านเล่าให้ฟังเอง มิน่าว่าสมาธิดีขนาดนั้น ส่วนอาตมาจำความได้ก็ตั้ง ๒ ขวบกว่า"

ถาม : จำได้ว่าก้าวแรกที่ตัวเองเดินได้ว่าเดินได้ มีความรู้สึกภูมิใจตัวเองมาก พอไปเล่าให้คนอื่นฟัง เขาบอกว่าเป็นไปไม่ได้ที่เด็กขนาดนั้นจะจำความได้
ตอบ : นั่นเป็นทฤษฎีที่เขาเชื่อ ถ้าอย่างที่ครูเล่านี่ท่านจำความได้ตั้งแต่ยังพูดไม่ได้ นอนกลิ้งอยู่แล้วก็ร้องไห้เพราะพวกนั้นไต่มุ้งลงมา ท่านจำได้ว่าหน้าตาพวกนั้นเป็นอย่างไรก็มาเล่าให้ฟัง แล้วพ่อแม่พูดเรื่องอะไรกัน ผู้ใหญ่พูดเรื่องอะไรกันท่านจำได้หมด มาเล่าอีกตอนโตแล้ว พวกผู้ใหญ่ยังตกใจกันว่าจำเรื่องตั้งแต่สมัยนั้นได้อย่างไร

ถาม : แต่จริง ๆ ตอนแบเบาะเราก็จำได้นะคะ ?
ตอบ : แต่ไม่ชัดเจนและไม่ต่อเนื่อง ที่ชัดเจนและต่อเนื่องสำหรับตัวอาตมาเองต้องประมาณ ๒ ขวบครึ่งมาแล้ว ถึงจะจำได้ว่าสภาพแวดล้อมเป็นอย่างไร พ่อแม่ปฏิบัติกับเราอย่างไร พี่น้องเป็นอย่างไรจำได้หมด แต่ก่อนหน้านั้นจำได้แค่เป็นบางส่วน ในเมื่อเป็นบางส่วนก็ไม่นับว่าจำได้

[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวว่า "การทำอะไรประเภทตรงไปตรงมา เสมือนว่าทุกคนราคาเดียวกัน บางคนเขาไม่ชิน อย่างสมเด็จพระสังฆราช (ญาโณทยมหาเถระ) วัดสระเกศ อาแปะมานิมนต์บอกว่า "อั๊วไม่มีรถนะ" พระองค์ท่านบอกว่า "ไม่มีรถก็ไม่เป็นไร..ไปได้" "แล้วจะไปอย่างไร ?" ท่านก็บอกว่า "ขี่หลังลื้อไป" อาแปะแกให้ขี่หลังไปจริง ๆ ไปแล้วร้านแกข้าวของเต็มไปหมด ท้ายสุดต้องปูเสื่อนั่งสวดอยู่บนทางเท้า พระองค์ท่านก็นั่งสวดให้ตรงนั้นแหละ พวกสังฆการีที่มีหน้าที่ดูแลพระสังฆราชทำท่าจะตายเอา ไม่เคยเห็นมาก่อน ทำใจไม่ได้

พระองค์ท่านบอกว่าเขามีศรัทธามานิมนต์ เขาไม่เคยชินกับความเป็นพระของไทยเรา แต่เขามีศรัทธาก็ต้องไปสงเคราะห์ พวกคุณจะเอาอะไรตามระเบียบทุกอย่าง คนยากคนจนที่ไหนจะทำได้

สมัยก่อนเวลาไปกราบหลวงพ่อสมเด็จฯ วัดสามพระยา ก็เหมือนกัน หลวงพ่อสมเด็จฯ วัดสามพระยา ด้วยความที่ท่านเป็นคนตรงไปตรงมาคนเลยเกรงบารมีท่านมาก ก็เลยทำให้ท่านกลายเป็นผู้มีอิทธิพล พูดง่าย ๆ ว่าถ้าประชุมมหาเถรสมาคม ถ้าท่านบอกว่าเอาแบบไหนจะไม่มีใครค้าน แล้วก็ลักษณะเดียวกัน เราก็เด็กกะโปโลเข้าไปทำบุญ ๒๐ บาท เจ้าพวกนั้นวิ่งเอาพานมารับ ตูละเบื่อ ตูใส่ย่ามหลวงปู่ตูเว้ย ไม่ได้ใส่ให้สมเด็จ

นิสัยของเราก็กลัวคนไม่เป็น ตอนนั้นสนุกสนานมากเลย หลวงพ่อสมเด็จพระมหาวีรวงศ์ วัดราชผาติการาม ท่านเป็นเส้นเลือดอุดตันขาแข็งไปข้างหนึ่ง เพราะกล้ามเนื้อไม่มีเลือดไปเลี้ยง ท่านก็นั่งไม่ถนัด เข้าไปชวนท่านคุยท่านก็คุยไปเรื่อย เจ้าพวกนั้นมาสะกิดหลังให้ออก หลวงพ่อสมเด็จท่านบอก “ไม่ต้องไปหรอก เห็นข้าไม่มีปากหรืออย่างไร ให้นั่งเฉย ๆ อย่างเดียว” ท่านเองก็อยากจะคุยบ้าง เขาจะให้นั่งเงียบ ๆ อย่างเดียว

ลองนึกดูว่าเด็กคนหนึ่งแล้วไปเฝ้าหลวงพ่อสมเด็จสักองค์หนึ่งแล้วท่านชวนคุยเอา ๆ คนอื่นจะมองอย่างไร เด็กนี่มาจากไหนมากวนผู้ใหญ่ แต่จริง ๆ ท่านอยากคุย สมเด็จพระสังฆราชที่เพิ่งสิ้นพระชนม์ก็เหมือนกัน ถ้าท่านรับนิมนต์ใครไว้ ต่อให้คนที่มานิมนต์ซ้อนฐานะยิ่งใหญ่ขนาดไหน ท่านไม่ไปทั้งนั้น ท่านบอกอย่างเดียวว่ารับเขาไว้แล้ว ต้องไปสงเคราะห์เขา"

[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวถึงหนังสือเกี่ยวกับอาหารเพื่อสุขภาพ "หนังสือพวกนี้ จะว่าไปแล้วสิ่งที่เขาศึกษามาดีก็จริง แต่เราต้องยึดหลักมัชฌิมาปฏิปทา ไม่อย่างนั้นแล้วอะไรที่มากเกินก็พาเสียทั้งนั้นแหละ"

[เถรี]

ถาม : ถ้าเราจะเบรกมโนกรรมโดยกดมันเอาไว้ ?
ตอบ : หยุดคิดเพราะเห็นโทษ ในเมื่อเห็นโทษก็เลยไม่ทำ พอ ๆ กับคนที่เลิกบุหรี่ ถ้ายังไม่เห็นโทษก็ไม่เลิกจริง ๆ หรอก

ถาม : พอภาวนาเสร็จก็เหมือนกับมีความคิดอยู่หน่อย พอเรากดอีกตัวหนึ่งเหมือนกับมีความคิดแทรกขึ้นมาอีกเรื่อย ๆ ค่ะ
ตอบ : ก็บอกแล้วว่าใจเราสามารถที่จะแบ่งเป็นเท่าไรก็ได้ คราวนี้เราไปถนัดแบ่งแล้วไม่ถนัดที่จะหยุด ต้องรวมความรู้สึกทั้งหมดอยู่กับลมหายใจจริง ๆ จัง ๆ เลย พอเผลอหน่อยก็จะแลบไปทางอื่น เราสร้างขึ้นมาซ้อน ๆ กัน ไม่รู้เท่าไรต่อเท่าไร พระอินทร์ท่านสามารถคิดทีเป็นพันเรื่องพร้อม ๆ กันได้ เราเองไม่เก่งขนาดท่านก็ยังไปได้เยอะแยะ

ถาม : เห็นแล้วว่าขึ้นมาเองค่ะ แต่เอาไม่อยู่
ตอบ : ให้เห็นไว้ก่อน ถ้าเห็นแล้วเดี๋ยวก็รู้วิธีจัดการเอง

[เถรี]

ถาม : การปฏิบัติจนเข้าไปถึงดวงปฐมมรรค นี่คือปฐมฌานหรือเปล่าครับ ?
ตอบ : แค่อุปจารสมาธิเท่านั้น

[เถรี]

ถาม : ที่กล่าวไว้ในหนังสือว่า ถ้าต้องการให้บุญเก่ารวมตัวกันเร็ว ๆ ต้องยอมรับกฎของกรรมไว ๆ นี่หมายความว่าอย่างไรครับ ?
ตอบ : ใช้ปัญญาดูว่าทุกอย่างมีความเป็นจริงอย่างไร มีเกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป ถ้าไปฝืนก็กลายเป็นทุกข์ ท้ายสุดก็ไม่มีอะไรเป็นเราเป็นของเรา คราวนี้พอมาท้ายสุดไม่มีอะไรเป็นเราเป็นของเรา ก็จะหมดอยาก พอคนหมดอยากอะไร ๆ ก็มา แปลกมากเลย..ตอนอยากอยู่ไม่มาหรอก

ถาม : (ไม่ได้ยิน)
ตอบ : ถ้าเราพิจารณาเห็น เราก็จะทุกข์น้อย ถ้าเราไม่พิจารณา เราก็จะแบกทุกข์อยู่คนเดียว ทั้ง ๆ ที่ไม่มีอะไร แต่เราไปปล่อยให้มี เราก็เดือดร้อนเอง

ถาม : คืออุเบกขาหรือครับ ?
ตอบ : จริง ๆ ก็คืออุเบกขา แต่ต้องเบรกให้ถูก

[เถรี]

ถาม : (เข็มกลัดมงกุฎเพชร)
ตอบ : พวกเราไม่ค่อยได้สังเกตกันเอง จะมีอยู่ ๔ รุ่น รุ่นพระสุธรรมยานเถระแบบตัวหนังสือใหญ่กับตัวหนังสือเล็ก กับพระราชพรหมยานรุ่นตัวหนังสือใหญ่กับตัวหนังสือเล็ก รุ่นตัวหนังสือใหญ่เป็นรุ่นกันเอดส์

ตอนนี้หลวงพ่อมรณภาพไปแล้ว ๒๑ ปี เหลืออีก ๙ ปี หลวงพ่อท่านบอกไว้ว่า ๓๐ ปีวัตถุมงคลท่านจะแพงมาก ปัจจุบันนี้เขาไปเน้นแพงที่สมเด็จองค์ปฐม รอให้สมเด็จคำข้าว สมเด็จหางหมากแพงเมื่อไร พวกที่ตุนไว้ก็สบาย เพราะว่ายุคนั้นขนไว้เยอะ ของอาตมาคนเดียวต้องบอกว่าหลายพันองค์ แต่ไม่เคยเหลือ โดนเขาปล้นหมด ตอนที่ไปถวายเงินหลวงพ่อ รับมาทีละ ๓๐๐ องค์ ๕๐๐ องค์ ๗๐๐ องค์ เพื่อน ๆ เขาถามว่า “เก็บไปทำไมเยอะแยะ ?” พอสิ้นหลวงพ่อคนถามมาเอาจากอาตมาจนหมด แล้วไม่ได้ขึ้นราคาให้ด้วยนะ ให้องค์ละ ๑๐ บาทเท่าเดิม

เดี๋ยวนี้เว็บวัตถุมงคลของหลวงพ่อวัดท่าซุงท่านมีไม่ต่ำกว่า ๒๐ กระทู้ มีแต่ขนของท่านมาขายทั้งนั้น ของอาตมาก็มีเป็น ๑๐ กระทู้เหมือนกัน แล้วหลายอย่างเขาบรรยายสรรพคุณจนรู้มากกว่าอาตมาอีก เออ..ดีเหมือนกัน คนทำยังไม่รู้เลย คนเอาไปจำหน่ายบรรยายจนคนทำยังงง

ต้องบอกว่าใครรู้จักทำมาหากินก็ว่าไปเถอะ แต่ว่าเรื่องของพระนี่ต้องแสดงออกด้วยความเคารพ ไม่อย่างนั้นเดี๋ยวจะกลายเป็นปรามาสพระรัตนตรัย มีนักเลงพระอยู่ท่านหนึ่ง ถึงเวลาจะส่องพระต้องล้างมือก่อน เช็ดสะอาดเรียบร้อยแล้วใส่ถุงมือ ปูผ้าขาว ขอขมาพระแล้วค่อยนิมนต์พระมานั่งส่อง ถ้าลักษณะอย่างนั้นเขาเคารพจริง ๆ ดูแล้วยังทึ่งว่ากำลังใจเขาละเอียดขนาดนั้น

หลวงพ่อวัดท่าซุงท่านบอกว่า “พวกเล่นพระเครื่องนี้ดูถูกเขาไม่ได้ เขาส่องพระอยู่ทุกวัน ติดตาเป็นอนุสติ ถ้าทำด้วยความเคารพนี่ไปดีง่าย ๆ เลย แต่ถ้าพวกที่ไม่ให้ความเคารพก็อาการหนักว่าคนอื่นหน่อย” อาตมาเองพอได้สมเด็จองค์ปฐมมา ก็เอาองค์ท่านเป็นกสิณแทนภาพที่เคยจับแต่เดิม สามารถกำหนดได้ชัดเจนเป็นที่น่าพอใจ ถ้าวันไหนกำลังใจไม่ดีก็มัว ๆ บ้าง ถ้าบูชาพระเครื่อง ต้องเอาเป็นอนุสติอย่างนี้

[เถรี]

ถาม : (เด็กใช้มโนมยิทธิได้คล่องตัว)
ตอบ : เขาไปลิบแล้ว เดี๋ยวนี้เขาไม่คิดถึงหลวงตาแล้ว เขานัดเจอกันข้างบน แสบจริง ๆ บอกเด็กว่ามีอะไรที่สามารถพูดคุยกันต่อหน้าได้ก็พูดคุยกันต่อหน้าสิ แหม..นัดไปคุยกันข้างบน เด็ก ๆ เขาจะคล่องตัวกว่าเพราะเขาไม่คิดมาก ไม่ฟุ้งซ่าน ขณะเดียวกันก็ไม่กลัวหน้าแตก พวกเรามักจะไปกลัวผิด พอผิดแล้วจะต้องอายเขา ตรงจุดนี้แหละทำให้เราพลาด ต้องคิดว่าผิดเป็นครู เราจะได้รู้ว่าต้องแก้ไขอย่างไร คราวนี้พอเราไปกลัวผิด กลัวอายคนอื่นเขา ก็เลยเละเทะไม่เป็นท่าอย่างทุกวันนี้

เวลาอาตมาถามพระในวัดท่าขนุนก็ลักษณะเดียวกันแหละ พอถามแล้วเขาจะอึ้ง บอกว่าอย่าอึ้ง อารมณ์แรกนั่นแหละใช้ได้เลย เขาไม่ค่อยมั่นใจกัน บางทีฉันข้าวอยู่ก็เหมือนกัน พระเขาหยิบขนมปังขึ้นมา อาตมาก็ถามว่าไส้ข้างในสีอะไร เขาก็ตอบสีเขียวกระมัง ? บอกกระมังไม่ได้หรอก คุณต้องมั่นใจ อันนี้สีขาว คุณแกะดูได้เลย

[เถรี]

ถาม : การเอาเจดีย์ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ไปวางไว้ใต้ทะเล ที่ต่ำกว่าพื้นดิน คนที่ผ่านไปผ่านมาจะมีโทษอะไรไหมครับ ?
ตอบ : มี...อาตมาขึ้นเครื่องบิน ตั้งใจขอขมาตั้งแต่ต้นทางยันปลายทาง เพราะไม่รู้ว่าเขาบินผ่านอะไรบ้าง เหมาไว้ก่อน แบบเดียวกับหลวงปู่โหน่ง วัดคลองมะดัน สมัยที่ท่านบวชแล้วเจริญกรรมฐานอยู่ในป่าช้า จะมีอยู่ที่หนึ่ง ท่านบอกว่าเตียนสะอาดอยู่ตลอดเวลา ไม่ว่าจะเป็นหน้าแล้งหน้าฝนจะมีน้ำชุ่มอยู่เสมอ พอท่านเจริญกรรมฐานแถวนั้น เทวดามาบอกว่า ข้างใต้มีพระบรมสารีริกธาตุบรรจุอยู่ ก่อนหน้านั้นเป็นเจดีย์โบราณซึ่งพังหมดแล้ว ไม่มีซากเหลือแล้ว ให้หลวงปู่โหน่งสร้างเจดีย์ครอบไว้ให้ที คนจะได้ไม่เดินข้ามไปข้ามมาแล้วกลายเป็นโทษ

[เถรี]

ถาม : ช่วงนี้ควรจะขายหุ้นไหมครับ ?
ตอบ : ขายได้รีบขายเลย คุณคิดว่าสภาพเหตุการณ์บ้านเมืองเราตอนนี้ ชวนให้ตลาดหุ้นเจริญรุ่งเรืองมากเลยใช่ไหม ? ทะเลาะกันไม่เว้นวัน

บ้านเราเมืองเราก็ทะเลาะกันไปเรื่อยเปื่อย ถึงขนาดเสียพระดีไปติด ๆ กันแล้วยังไม่รู้ตัวกันอีก ยังมีความมันในชีวิตอีก ยังจะเป็นกรรมการฟุตบอลเป่านกหวีดกันอีก

คนเราบางอย่างไม่สามารถที่จะลืมกันได้ บ้านเราถ้าลืมของเก่าไม่ได้ ปรองดองกันไม่ได้หรอก แต่จริง ๆ แล้วต้องบอกว่า งวดนี้บรรดาที่ปรึกษารัฐบาลทำผิด เขาเห็นว่าโอกาสชนะมีสูง แล้วจะนิรโทษกรรมยกเข่ง ความจริงต้องคนสั่งการโดนลงโทษ ไม่อย่างนั้นคนตายตั้งเยอะตั้งแยะ จะให้นิรโทษเดี๋ยวก็ไปทำกันอีก ถ้าเป็นลักษณะคนสั่งโดนลงโทษ เขาจะเข้าตาจนไปเอง แต่นี่กลายเป็นไปเปิดทางให้เขาเดินได้ เขาก็จะมีข้ออ้างแล้วก็ระดมคนออกมาใหม่ เพราะไม่อย่างนั้นก่อนหน้านี้ไม่มี ระดมคนออกมาเมื่อไร กลายเป็นทำเพื่อตัวเอง ตอบสังคมไม่ได้

แต่คราวนี้กลายเป็นทำเพื่อประเทศชาติ เพราะว่าเขาจะนิรโทษกรรมให้คนผิด ตัวเองเป็นผู้เสียสละไม่ยอมรับนิรโทษกรรม เปิดทางให้เขาเดินได้เขาก็ไป

[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวว่า "ใครอยากฝึกวิชาอาจารย์ตั๊กม้อบ้าง ? ของแบบนี้ต้องอดทนนะ ๒ - ๓ ปีไปแล้วถึงจะค่อยเห็นผล สมัยก่อนอาตมาเคยฝึกอยู่ระยะหนึ่ง พอเริ่มมาฝึกสมาธิจะมีปัญหาตรงที่ว่าใจไม่นิ่ง ความเคยชินก็คือจะเดินลมปราณไปทั่วตัว ใจก็เลยไม่ยอมหยุดนิ่งอยู่กับที่ จนกระทั่งได้มาฝึกมโนมยิทธิก็เพิ่งจะรู้ว่า การเดินลมปราณก็เป็นหลักเดียวกับมโนมยิทธิ เป็นหลักเดียวกันตรงที่ว่า เราส่งลมปราณไปอยู่ที่จุดไหนของร่างกาย ก็คือเราส่งจิตไปที่จุดนั้น"

ถาม : แล้ววิชา ๑๘ กาย ?
ตอบ : นั่นเป็นอานาปานสติบวกกับพุทธานุสติ และอาโลกกสิณ

อานาปานสติคือลมหายใจเข้าออก ดูลมภาวนาสัมมาอะระหัง พุทธานุสติก็คือกำหนดภาพพระ อาโลกกสิณก็คือกำหนดดวงปฐมมรรค

[เถรี]

ถาม : เราย้อนอดีตแบบไปทั้งตัว สามารถอธิษฐานให้อยู่ได้นานไหมครับ ?
ตอบ : ถ้าไปทั้งตัวไปได้แค่ปัจจุบันอย่างเดียว ส่วนอดีตหรืออนาคตไปด้วยใจ ถ้าปัจจุบันใช้อภิญญา ๕ สามารถไปได้ทั้งตัว หลวงพ่อฤๅษีฯ ก่อนหน้านี้ท่านก็ใช้วิธีไปทั้งตัว พอแก่แล้วท่านก็เบื่อ เพราะว่าร่างที่ไปก็คือร่างแก่ ๆ ทำอะไรก็งุ่มง่ามลำบากไปหมด ท้ายที่สุดท่านก็เลยมาเน้นมโนมยิทธิ

อย่างที่เคยยกตัวอย่างเรื่องขุนช้างขุนแผน เขาส่งลูกไปฝึกอภิญญาแท้ ๆ แต่เขามั่นใจว่าลูกทำได้ เหมือนกับสมัยนี้ที่เรียนหนังสือแล้วต้องจบ ในเมื่อสมัยก่อนสภาพสังคมเป็นอย่างนั้น ทุกคนก็เลยมีความรู้เหมือน ๆ กัน หรือว่าใกล้เคียงกัน เพียงแต่ว่าเรียนมาแล้วใครจะเก่งกว่าเพื่อน เรียนจบเหมือนกันนั่นแหละ เพียงแต่ว่าใครจบมาแล้วคล่องตัวมากกว่า ใช้ได้ผลมากกว่าเท่านั้นเอง

ฆราวาสที่เฮี้ยน ๆ ก็มีอาจารย์ฟ้อน ดีสว่าง อาจารย์เฮง ไพรวัลย์ อาจารย์ชุม ไชยคีรี มารุ่นหลัง ๆ ก็อย่างพ่อปู่ขุนพันธ์ เพราะเขาทำกันจนกระทั่งได้ผล อย่างสมัยอาตมาเด็ก ๆ ลุงหมอที่รักษาโรค ก็มีเสือขาวก็ท้ามาปล้น

สมัยก่อนนี่เขานักเลงจริง จะมาปล้นบ้านต้องส่งจดหมายมาล่วงหน้า ฝากหนังสือมาล่วงหน้า วันนั้นเวลานั้นจะมาปล้น ถ้ารักลูก รักเมีย รักชีวิต ก็เก็บข้าวของเงินทองใส่กำปั่นเอาไว้ จะเอาไปแค่ที่ให้ แต่ถ้าสู้ก็ให้เตรียมตัวไว้ ถึงเวลาแล้วเขาจะมา เขาไม่ได้กลัวนะ..ว่าคุณจะไปชวนใครมาช่วย

[เถรี]

สมัยก่อนเวลาบวช เขาถึงใช้คำว่า "บวชเรียน" เพื่อเข้าไปศึกษาวิชาการต่าง ๆ ทั้งรักษาตัวเอง ทั้งรักษาครอบครัว อย่างรักษาตัวเองก็ต้องพวกวิชาการต่อสู้ พวกอยู่ยงคงกระพันอะไรพวกนั้น ถ้ารักษาครอบครัวก็เกี่ยวกับพวกสมุนไพร คาถาอาคมในการรักษาโรค โดยเฉพาะประเภทช่วยให้เมียคลอดง่าย ๆ

เสือขาวหนังเหนียว แต่ตอนหลังตายเหมือนกัน เจอมีดหมอหลวงพ่อเดิมเข้าไป ไปแลกกับผู้ใหญ่แสวงคนละที ผู้ใหญ่แสวงโดนแทงก่อนแต่ไม่เข้า แกสวนกลับ เสือขาวที่ปกติเหนียวแสนเหนียวนี่ยุ่ยเป็นหยวกเลย แล้วเขามารู้ทีหลังว่า ผู้ใหญ่แสวงใช้มีดหมอหลวงพ่อเดิม

ตอนคุณไพฑูรย์ พันธุ์เชื้องาม ยังอยู่ในบางขวาง เวลานักโทษหนังเหนียวอาละวาดขึ้นมา ผู้คุมเอาไม่อยู่ เอาปืนยิงก็ไม่รู้สึกรู้สา คุณไพฑูรย์ก็ต้องไปขอเบิกมีดหมอหลวงพ่อเดิมมา ถึงเสร็จเรียบร้อยแล้วต้องเอาไปคืนผู้คุม ถ้าคุณพ้นโทษถึงจะเอาติดตัวไปได้ ไม่อย่างนั้นจะกลายเป็นอาวุธ นั่นขนาดของตัวเองยังต้องไปขอเบิก

ถาม : ในหนังสือพิมพ์เขียนข่าว เสือไว เสือเหลือง พวกนี้มีวิชา ?
ตอบ : ส่วนใหญ่แล้วต้องมี ไม่อย่างนั้นก็รักษาตัวไม่รอด โดยเฉพาะพวกที่มีครูบาอาจารย์ดี ๆ หลวงพ่อวัดท่าซุงท่านถึงได้บอกว่า ที่พระห้ามท่านทำเกี่ยวกับด้านมหาอุด เพราะว่าส่วนใหญ่พวกเรากำลังใจไปข้างเดียว ขืนทำออกมาก็กลายเป็นโจรหมด

ถาม : แต่กำลังใจไปข้างเดียวก็ดีนี่คะ ?
ตอบ : อยู่ในลักษณะว่า ทนเห็นคนอื่นลำบาก หรือทนเห็นความอยุติธรรมไม่ได้ แม้แต่หลวงพ่อเองท่านก็บอก ถ้าท่านไม่ลาพุทธภูมิ ท่านต้องไปยิงกบาลเขาแน่เลย เพราะเป็นถึงพระผู้ใหญ่ขนาดนั้นแล้วไปรังแกผู้น้อย ท่านก็เลยต้องตัดสินใจลา ลองคิดดูแล้วกันว่ากำลังใจขนาดนั้น ผู้นำไปทางนั้น แล้วลูกศิษย์จะไปทางไหน ก็ต้องไปใกล้เคียงกัน

[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวว่า "เดือนนี้พวกเราคงต้องนั่งฟังเสียงสวดพระอภิธรรมกันทุกคืน แต่ความจริงถ้าเราไม่ไปเอาใจต่อต้าน เสียงสวดมนต์จะเป็นเครื่องโยงใจให้เป็นสมาธิได้ดี แต่ถ้าเราต่อต้านก็จะหงุดหงิดไปเลย จะสังเกตเห็นว่าเวลาพระทำวัตร มีหลายรูปนั่งเงียบไปเฉย ๆ เพราะว่าพอใจเป็นสมาธิก็บังคับร่างกายไม่ค่อยได้แล้ว ไม่สามารถจะสวดมนต์ได้ แต่ถ้าเป็นอย่างนั้นอาตมาถือว่าใช้ไม่ได้ เพราะเข้าเป็นแต่ออกไม่เป็น..!

เรื่องความคล่องตัวของสมาธิ ต้องมีความคล่องตัวในการเข้า คล่องตัวในการออก คล่องตัวในการเข้าตามลำดับฌาน คล่องตัวในการเข้าฌานย้อนกลับ คล่องตัวในการสลับฌาน ไม่อย่างนั้นแล้วก็ต้องบอกว่า ใช้งานไม่ได้ดั่งใจ"

[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวว่า "วันนี้รถติดมากไหมจ๊ะ ? เขาเป่านกหวีดระดมพลกัน ทำไปก็ไม่มีประโยชน์ เพราะตั้งแต่งานสวดพระคาถาเงินล้านถวายในหลวง อาตมาขอไว้ว่า ถ้าใครทำเพื่อประโยชน์ตน ไม่ได้หวังดีต่อประเทศชาติจริง ๆ ขอให้แป้กเงียบทุกครั้งไป เพราะฉะนั้น..ปล่อยเขาเป่านกหวีดไปเถอะ เสียงแห้งเปล่า ๆ บ้านเราเมืองเราควรจะพัฒนาให้ก้าวหน้าไปกว่านี้ มัวแต่เล่นเกมการเมืองกันอยู่ก็เลยไปไม่ถึงไหนสักที"

[เถรี]

พระอาจารย์เล่าว่า "ตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช แต่เดิมก็คือสมเด็จพระอริยวงศญาณ สมเด็จพระสังฆราช ตอนหลังรัชกาลที่ ๔ ทรงปรับเป็น สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปรินายก นี่สำหรับสมเด็จพระสังฆราชที่เป็นสามัญชนทั่วไป ถ้าสมเด็จพระสังฆราชที่เป็นเชื้อพระวงศ์ ก็ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้า ถ้าผ่านพระราชพิธีมหาสมณุตมาภิเษก ก็จะถวายพระนามเป็นสมเด็จพระมหาสมณเจ้า เช่น สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญารวโรรส เป็นต้น

สำหรับท่านที่ไม่ผ่านพระราชพิธีมหาสมณุตมาภิเษก อย่างเช่น สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์ ก็จะเป็นสมเด็จพระสังฆราชเจ้า เพราะว่าเป็นเชื้อพระวงศ์ ถ้าสามัญชนโดยทั่วไป ปัจจุบันจะเป็นสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปรินายก สำหรับสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปรินายก เป็นราชทินนามพิเศษ เพราะว่าต่างจากพระองค์อื่น

สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปรินายก ต้องบอกว่ามีความพิเศษต่างจากสมเด็จพระสังฆราชอื่น ๆ ที่เป็นได้ยาก อย่างเช่นว่า ทรงเจริญพระชันษาถึง ๑๐๐ ปี ทรงเป็นพระพี่เลี้ยงอภิบาลพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ขณะยังทรงผนวช เป็นพระอุปัชฌายาจารย์ของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร เป็นสมเด็จพระสังฆราชที่ดำรงตำแหน่งนานที่สุดในประวัติศาสตร์ นานถึง ๒๔ ปี ท่านอื่นบางทีก็ ๑ - ๒ ปีหรือไม่ถึงปี เพราะส่วนใหญ่กว่าจะถึงระดับนั้นก็อายุกาลพรรษามาก ๆ แล้วทั้งนั้น

เป็นที่น่าเสียดายที่พระองค์สิ้นไป เพราะว่าทำสถิติที่พระองค์อื่นทำได้ยากเอาไว้มากต่อมากด้วยกัน เคยได้ยินพระดำรัสสมเด็จพระสังฆราชเป็นภาษาอังกฤษบ้างไหม ? ไม่รู้เหมือนกันว่าในอินเตอร์เน็ตจะมีให้โหลดหรือเปล่า ? พระองค์ท่านเทศน์เป็นภาษาอังกฤษทั้งกัณฑ์เลย ลองดูเผื่อเขาจะเอาลง ถ้ามีให้รีบโหลดเอาไว้ หายากมาก พระองค์ท่านศึกษาภาษาอังกฤษด้วยพระองค์เอง จนสามารถพูดภาษาอังกฤษ เทศน์เป็นภาษาอังกฤษได้"

[เถรี]

"เรื่องของพระกับภาษาอังกฤษ เริ่มจากสมัยสมเด็จพระสังฆราช กิตติโสภณมหาเถระ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม สมัยนั้นถ้าพระเรียนอย่างอื่นนอกบาลีนี่ จะโดนพระองค์ท่านดุ ตอนหลังบรรดาพระหัวก้าวหน้าเริ่มเรียนภาษาอังกฤษ พระองค์ท่านก็ดุเอา ปรากฏว่าพอถึงเวลาจริง ๆ มีแขกบ้านแขกเมืองต่างประเทศมาถวายสักการะ จะตรัสกับเขาแล้วก็ต้องมีล่ามแปล คราวนี้พอฝรั่งเขาตอบมา บางทีก็อยู่ในลักษณะติดตลก คนอื่นเขาหัวเราะกันจนหมดแล้ว กว่าพระองค์ท่านจะรู้คำแปลก็ต้องหัวเราะทีหลังทุกครั้ง

จึงทรงปรารภว่า ดูท่าการศึกษาอย่างอื่นนอกเหนือจากบาลีเป็นเรื่องจำเป็น เพราะว่าพระองค์ท่านเจอมาด้วยพระองค์เองว่า หัวเราะทีหลังเขานั้นขายหน้า พอมีพระดำรัสอย่างนี้ สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ก็เลยศึกษาภาษาอังกฤษด้วยพระองค์เองตั้งแต่สมัยนั้น ในที่สุดก็สามารถที่จะตรัสได้ เขียนภาษาอังกฤษได้คล่องแคล่ว

พวกเราจริง ๆ ถ้าไม่กลัวฝรั่งเสียอย่างก็ไม่มีปัญหา ส่วนใหญ่แล้วไปกลัว ต้องเอาแบบที่อาตมาว่า ฟังไม่รู้เรื่องถือเป็นปัญหาของเขา ไม่ใช่ปัญหาของเรา พูดไปเถอะ..ไปยุโรปมานี่อาตมาภูมิใจมากเลย พวกเราเก่งภาษาอังกฤษกว่า เพราะพวกยุโรปส่วนใหญ่หยิ่งมาก พูดแต่ภาษาของตัวเอง ฝรั่งเศส อิตาลี สวิส ฯลฯ สวิส ยังดีเพราะใช้ ๓ - ๔ ภาษา ทั้งภาษาเยอรมัน ภาษาฝรั่งเศส ภาษาอังกฤษ พอเขาไม่ค่อยได้ใช้ภาษาอังกฤษ ไปพูดบางทีพวกเราเก่งกว่า ถึงบอกว่าใครอยากเก่งภาษาอังกฤษให้ไปยุโรป เก่งกว่าเขาแน่ ๆ เลย

ตอนนี้ทางด้านฝรั่งเศสเขากำลังจะเปลี่ยนให้มาใช้ภาษาอังกฤษ ยังมีพวกนักวิชาการบางกลุ่มประท้วงอยู่ ว่าจะทำให้รากเหง้าของภาษาเสียหมด แต่คิดว่าคงต้านไม่อยู่หรอก เพราะว่าเดี๋ยวนี้ทางอินเตอร์เน็ตเขาก็ใช้ภาษาอังกฤษกันทั้งนั้น ถ้าคุณจะใช้ภาษาฝรั่งเศส คุณก็ใช้อยู่คนเดียว คนอื่นเขาไม่ใช้ด้วยหรอก

มีรูปสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายกอยู่รูปหนึ่ง ที่ด้านหลังพระองค์ท่านเป็นเสื่อลำแพน รูปนั้นจะเป็นรูปฝีพระหัตถ์ของในหลวง พระองค์ท่านก็อยู่กุฏิมุงแฝกมุงจากมุงเสื่อลำแพนเหมือนกัน เพราะว่าเสด็จลงไปคลุกคลีตีโมงกับพระสายวัดป่าเป็นปกติ"

[เถรี]

ถาม : อ่านในปฏิปทาท่านผู้เฒ่า ที่ท่านว่าเห็นรูปหรือได้ยินเสียง มีก็เหมือนไม่มี เพราะที่สุดก็สลายไปหมด แล้วจิตที่อยู่ในรูปนี่ต้องมองว่ามีหรือไม่มีคะ ?
ตอบ : ไม่ต้องไปสนใจ เขาให้มองสิ่งที่สัมผัส ตาเห็นรูป หูได้ยินเสียง จมูกได้กลิ่น ลิ้นได้รส กายสัมผัส สิ่งทั้งหลายเหล่านั้น สักแต่ว่าเห็น สักแต่ว่าได้ยิน สักแต่ว่าได้กลิ่น สักแต่ว่าได้รส สักแต่ว่าสัมผัส เกิดขึ้น ตั้งอยู่ แล้วก็ดับไป ท้ายสุดก็ไม่มีอะไรเหลืออยู่จริง ๆ แสดงว่าเรามองผิด ไปมองว่าจิตมีอยู่จริงหรือไม่จริง ไม่ใช่เรื่องที่จะไปคิด

ถาม : มีความรู้สึกว่าเกี่ยวข้องกันค่ะ ?
ตอบ : เกี่ยวกัน แต่เลยหัวไปเยอะ ต้องพอดี ๆ ของเราเกินไปหน่อย