เก็บตกจากบ้านเติมบุญ ต้นเดือนกันยายน ๒๕๖๒

[เถรี]

มีโยมมาถวายสังฆทาน "คนนี้แท็กซี่พ่อลูกอ่อน ใครจะใช้บริการแท็กซี่ขอเบอร์ไปได้ ไอ้ทิดนี่บวชอยู่วัดท่าขนุนมาตั้งแต่โบร่ำโบราณ ไปไหนเอาลูกนั่งรถไปด้วย ขอร้องผู้โดยสารเขา ผู้โดยสารเขาพอจะเข้าใจ ถ้าเด็กไม่ดื้อไม่ซนก็ไปกันได้ ถ้าขืนซนก็อดทั้ง ๓ คนนั่นแหละ นี่เป็นซิงเกิ้ลแด๊ด คนอื่นเขามีซิงเกิ้ลมัม"

[เถรี]

พูดถึงกระทู้ประมูลวัตถุมงคล "กระทู้ประมูลปิดไปได้เลย ตอนนี้คนประมูลฉลาดแล้ว ไม่ไปสาดใส่กันตั้งแต่ต้น ก็เลยได้ของราคาต่ำ อะไรที่อยากประมูลอยากได้ราคาเท่าไร ตั้งราคาลงเว็บไปเลย แล้วปิดกระทู้ประมูลไป

หลังจากจ่ายหนักไปหลายรอบก็เริ่มฉลาด เขาไม่ไปแข่งกันตั้งแต่วันแรก ๆ หรอก เขาไปจ้องเอานาทีสุดท้าย ไปปาดกันคนละร้อยสองร้อย แต่ว่าลักษณะอย่างนั้น คนไม่ได้ก็เจ็บใจตัวเอง"

[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวว่า "ตอนเด็กก็อยากโต ผู้ใหญ่ถามอายุเท่าไร ก็บอกให้มาก ๆ ไว้ พอตอนแก่นี่อยากเด็ก ใครถามอายุก็บอกน้อย ๆ ไว้หน่อย "อายุเท่าไร ?" "๒๐ กว่า" กว่าไป ๒๐ ปี..!

ต้องบอกว่าธรรมชาติของกิเลสคน แสวงหาสิ่งที่ตัวเองไม่มี อยากมี อยากได้ อยากเป็น เป็นกามตัณหา มีแล้ว ได้แล้ว เป็นแล้ว อยากให้ทรงอยู่ เรียกว่า ภวตัณหา เวลามีแล้ว ได้แล้ว เป็นแล้ว ไม่อยากเปลี่ยนแปลง เรียกวิภวตัณหา

ใช้คำว่า "ไม่อยาก" แต่จริง ๆ คือ "อยาก" ไม่อยากแก่ ไม่อยากเจ็บ ไม่อยากตาย ก็คือ อยากไม่แก่ อยากไม่เจ็บ อยากไม่ตาย ฉะนั้น..จึงเป็นตัณหา ความอยากเหมือนกัน

บางทีเราก็แยกไม่ออกว่าทำไมตัณหามีหลายอย่าง จะมีกี่อย่างก็ช่างมัน ระวังใจไว้อย่างเดียว ปิดประตูใจไว้ กิเลสเข้าไม่ได้ก็จบแล้ว ส่วนใหญ่แล้วเราเปิดประตูไปแส่หาเรื่องเอง ถึงเวลากินของเผ็ดของร้อนเข้าไป ปวดท้องปวดไส้แล้วจะมาบ่นทำไม ? ก็ไปกินเอง ใช่ไหมโยม ? เขาเรียกว่าไปแส่หาเรื่อง เดือดร้อนเอง รำคาญเอง"

[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวว่า "สถานการณ์ประเทศของเราต้องบอกว่าค่อนข้างจะย่ำแย่ เหตุเพราะว่าคนเรามักจะหลงประเด็น สิ่งสำคัญเห็นว่าไม่สำคัญ ไปให้ความสำคัญกับสิ่งที่ไม่สำคัญ พูดแล้วก็งงเอง

อย่างเช่นการถวายสัตย์ปฏิญาณอย่างนี้ เป็นสิ่งสำคัญที่สุดสำหรับผู้นำทุกประเทศ แล้วคุณต้องประกาศอย่างชัดเจนว่า จะทำหน้าที่โดยบริสุทธิ์ยุติธรรม ซื่อตรงอย่างไรก็ว่าไป คราวนี้ประเภทว่าไม่ครบ ว่าไม่หมด แล้วจะไปตำหนิคนอื่น บอกว่ามาเที่ยวจับผิดในเรื่องเล็ก ๆ น้อย ๆ ก็ไม่ใช่

เรื่องที่คนทั้งโลกให้ความสำคัญ ไม่ใช่เรื่องเล็กน้อย แต่ขณะเดียวกัน อีกฝ่ายหนึ่งบางเรื่องที่รอได้ เพราะเรื่องสำคัญกว่านั้นมี แต่ไม่รอ อย่างเช่นจะอภิปรายไม่ไว้วางใจตอนที่ชาวบ้านสำลักน้ำท่วมจะตาย คิดอะไรอยู่ ? ช่วยชาวบ้านก่อนดีไหม ? ก็เลยทำให้บ้านเราสับสนวุ่นวายอย่างนี้ เพราะว่าสิ่งสำคัญเห็นว่าไม่สำคัญ สิ่งที่ไม่สำคัญไปเห็นว่าความสำคัญ

พวกเราอย่าไปหลงประเด็นตามเขาก็พอ ให้รู้ว่านักการเมืองเป็นอย่างนั้นแหละ ตอนจะเลือกตั้งรับปากทุกอย่าง พอเลือกไปแล้วกูก็ยุบพรรคซะ ปล่อยมันไปตามสบายเถอะ"

[เถรี]

ถาม : เหตุการณ์ปัจจุบันย้อนแย้งกับคำทำนาย ที่บอกชาววิไล แต่ตอนนี้เป็นบรรลัยมากกว่าค่ะ ?
ตอบ : วิไล ไม่เห็นหรือว่าขนาดเพื่อนให้ยืมนาฬิกาตั้ง ๒๐ - ๓๐ เรือน นาฬิกาแต่ละเรือนเป็นล้าน ๆ เพื่อนให้ยืมได้ จะไม่วิไลได้อย่างไร ?

อย่างของโยมต้องบอกว่าดูหนังไม่จบม้วนแล้วก็ไปวิตกวิจารณ์ก่อน ดูให้หมดรัชกาลที่ ๑๐ ก่อนสิ ก็ต้องรอดูว่าจะวิไลเมื่อไร

[เถรี]

มีใครดูคลิปที่รัฐมนตรีภูฏานกล่าวกลางที่ประชุมบ้าง ? การประชุมนานาชาติเกี่ยวกับเรื่องปัญหาโลกร้อน เราจะเห็นว่าประเทศเล็ก ๆ มีประชากรไม่ถึง ๕๐๐,๐๐๐ คน แต่เขามีนายกรัฐมนตรีที่สุดยอดมาก ใช้ภาษาอังกฤษลักษณะเป็นนายภาษาไปเลย แล้วก็มีลูกเล่นลูกชน อารมณ์ขันเหลือเฟือ พวกฝรั่งปรบมือให้เป็นระยะ ๆ บอกว่า สุนทรพจน์สามารถตรึงความรู้สึกของคนทั้งหมดให้สนใจอยู่กับเรื่องที่พูดได้ และพูดปากเปล่าด้วย ไม่มีสคริปต์เลย ถ้ามีโอกาสให้ไปหามาดู

[เถรี]

แล้วทำไมบ้านเราไม่เอาอย่างนั้น ? เราต้องวางพื้นฐานไปก่อน คราวนี้ของเราพื้นฐานไม่แน่น เพราะว่าคนของเราไม่เห็นความสำคัญของการศึกษา ประเภทเรียนไปก็ปวดหัว มีผัวดีกว่า แล้วจะไปเอาความเจริญมาจากไหน ?

นอกจากปัญหาที่เราไม่ให้ความสำคัญกับการศึกษาแล้ว ปัญหาคอรัปชั่นยังเป็นปัญหาที่ใหญ่มาก บ้านเรากระทรวงศึกษาธิการได้งบประมาณสูงสุด มากกว่าทุกกระทรวง แต่ว่าตกเรี่ยเสียราดกลางทางหมด โอกาสที่จะไปถึงมือครูอย่างเต็มเม็ดเต็มหน่วยไม่มี เพราะฉะนั้น..ครูไทยก็เลยอนาถมาก กู้ทุกอย่างที่มีสิทธิ์กู้ ขายทุกอย่างที่ทำเงินได้ เราจะเห็นว่ามีครูขายประกัน มีครูขายสินค้าขายตรงสารพัด แล้วขณะเดียวกันก็กู้เงินสารพัดกู้ กู้ให้เยอะเข้าไว้ เขาจะได้ไม่กล้าไล่ออก เพราะว่าเงินเดือนครูต่ำ

ต่างประเทศที่ให้ความสำคัญกับการศึกษา เงินเดือนครูเขาจะให้สูงมาก แสนกว่าสองแสน บ้านเราถึงอยากได้เรียนวิศวะฯ อยากเรียนหมอ เพราะว่าเงินเดือนสูง ถึงเวลาทำงานนอกเวลาได้ คนเก่งจึงไปเรียนหมอเรียนวิศวะฯ กันหมด คนไม่มีที่จะเรียนก็เข้าวิทยาลัยครู เข้ามหาวิทยาลัยราชภัฏ กลายเป็นเอาคนเหลือเลือก เป็นสินค้าเกรดซีมาผลิตสินค้ารุ่นต่อไป แล้วคนของเราจะเก่งขึ้นมาได้อย่างไร ?

[เถรี]

"แล้วค่านิยมในการเรียนของเราก็ผิด เพราะบ้านเราขอแค่เรียนให้จบ ไม่ได้เรียนให้รู้ ต้องเริ่มต้นตั้งแต่พื้นฐานใหม่ เปลี่ยนค่านิยม เปลี่ยนจิตสำนึกตั้งแต่เด็ก ๆ ให้เห็นความสำคัญของการศึกษา เรียนแล้วต้องรู้ รู้แล้วต้องบอกต่อได้ เสร็จแล้วก็ผลิตครูรุ่นใหม่

สมมติว่าครูรุ่นนี้ ถ้าหากว่าใครเกรด ๓.๕ ขึ้นไปสมัครเรียนครูหรือว่าสอบเข้าเรียนวิทยาลัยครู มหาวิทยาลัยราชภัฏ ถ้าจบมาจะเป็นเงินเดือนระดับนี้ ตั้งไปเลย จะ ๗๐,๐๐๐ - ๘๐,๐๐๐ บาท อะไรก็ว่าไป เดี๋ยวเขาก็ตะเกียกตะกายมาเรียนกันเอง ถ้าเราไม่เริ่มต้นก็จะคาราคาซังอย่างนี้ไปเรื่อย"

[เถรี]

"ครูหลายท่านมีจิตวิญญาณความเป็นครูสูงมาก แม้ว่าตัวเองจะมาในระดับเหลือเลือก เป็นวัสดุเกรดซี แต่ก็พยายามที่จะชุบตัวเองขึ้นมาจนเป็นเกรดเอได้ แต่ว่าท่านทั้งหลายเหล่านั้นก็ตะเกียกตะกายขวนขวายด้วยตัวเอง ไม่ใช่รัฐบาลสนับสนุน ถ้าเรื่องพวกนี้ต้องผ่าตัดนี่ ก็คงต้องเริ่มต้นกันใหม่หมด

โดยเฉพาะบรรดารัฐมนตรี บรรดานักการเมืองต่าง ๆ ไม่ควรจะมี เพราะว่ามีมาแต่ละคนก็ชี้นิ้วให้ข้าราชการประจำทำอย่างที่ตัวเองต้องการ มาทีหนึ่งก็เปลี่ยนทีหนึ่ง มาทีหนึ่งก็เปลี่ยนทีหนึ่ง บางทีเด็กเรียน ป.๑ - ป.๔ ยังไม่ทันจะจบ ป. ๔ เลย หลักสูตรเปลี่ยนไป ๓ ครั้งแล้ว ประสาทกินกันพอดี..!"

[เถรี]

"อาตมาเองเป็นคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานของโรงเรียนในเขตอำเภอทองผาภูมิ คณะกรรมการทางด้านกรุงเทพฯ ก็ไปตรวจประเมิน เด็กของคุณภาษาอังกฤษอ่อนมาก เฉลี่ยแล้วยังได้ไม่ถึง ๖ เต็ม ๑๐ ต้องแก้ไขอย่างนั้น ต้องแก้ไขอย่างนี้ ต้องเพิ่มอย่างนั้น ต้องเพิ่มอย่างนี้

อาตมายกมือบอกคณะกรรมการว่าขอพูดหน่อย เกณฑ์ประเมินที่โยมเอามาประเมินเด็กของโรงเรียนต่างจังหวัดติดชายแดนอย่างของอาตมา เกณฑ์เดียวกับกรุงเทพฯ ใช่ไหม ? แล้วโยมยอมรับไหมว่าเกณฑ์ประเมินนี่ก็ลอกต่างประเทศเขามา ? ไม่ได้ดูบริบทเลยว่าแต่ละพื้นที่เป็นอย่างไร

โยมบอกว่าเด็กของอาตมาภาษาอังกฤษอ่อนมาก เอาไอ้สุดยอดภาษาอังกฤษของโยมมาคุยภาษามอญกับเด็กของอาตมาไหวไหม ? ดูบ้างสิว่าเด็กที่นี่เด็กมอญ เด็กพม่า แล้วลองเอาสองคนโยนเข้าไปในป่า ดูสิว่าใครจะรอดออกมา ? เขาเรียกว่าประเมินโดยไม่ได้ดูบริบท คือความเป็นจริงว่าสภาพแวดล้อมเป็นอย่างไร

เราเองก็เลยไม่สามารถที่จะกำหนดหลักสูตรได้ จริง ๆ แล้วต้องให้แต่ละเขตพื้นที่การศึกษากำหนดหลักสูตรของตัวเอง เพราะเขาจะรู้ที่สุดว่าในพื้นที่ของตัวเองต้องการอะไร เป็นอย่างไร"

[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวเตือนโยม "อะไรบางอย่างถ้าเว้นแล้วปัญหาน้อยลงได้ก็เว้นซะ ไม่อย่างนั้นแล้วชีวิตยุ่งฉิบหายเลย"

[เถรี]

ถาม : ภาวนาไป จับลมหายใจไป และอ่านหนังสือไปด้วย ตลอดเวลามีความรู้สึกว่าทำได้สบายดี แต่พอมานั่งลงกำหนดจิตหลับตา แรก ๆ ก็ง่วงมาก ใจสบายก็ยังสู้ได้ หลัง ๆ ชักจะหงุดหงิดค่ะ ?
ตอบ : ทำอย่างไรก็ได้ที่เราถนัด ไม่ได้สำคัญว่าจะทำแบบไหน แต่สำคัญตรงที่ว่าทำแล้วใจเราสงบไหม ? วิธีไหนที่ทำแล้วใจของเราสงบ รักษากำลังใจของเราได้ ให้ใช้วิธีนั้น

บางทีเข้ากับชาวบ้านเขาไม่ได้ เขาถึงได้ว่าครูบาอาจารย์จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องรู้ให้ครบ ไม่อย่างนั้นแล้วพาลูกศิษย์ดี ๆ เสียไปเยอะเลย ถึงเวลาต้องหลับตาอย่างเดียว ลืมตาทำไม่ได้ ต้องนั่งภาวนาอย่างเป็นงานเป็นการ คุณจะไปทำงานไป อ่านหนังสือไป ภาวนาไปไม่ได้ อย่างนี้ก็บรรลัย อาตมาทุกวันนี้ยังหากินด้วยการอ่านหนังสือไป สวดมนต์ไปเลย

ถาม : ทำต่อไปเลยใช่ไหมคะ ?
ตอบ : ทำต่อไป อะไรที่ใจเราสงบ ทำอย่างนั้น

ถาม : ที่หนูทำปกติทุกวันนี้ดีแล้วใช่ไหมคะ ?
ตอบ : อะไรที่ทำให้ รัก โลภ โกรธ หลง น้อยลง ดีทั้งนั้น

ถาม : มีที่ทำแล้วดีกว่านี้ไหมคะ ?
ตอบ : อย่าอยาก..หมดอยากเมื่อไรจะได้ดีเอง

[เถรี]

ถาม : เวลาหนูอธิษฐานทำความดี หนูชอบเรียกสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เรียกพระอรหันต์มา เรียกเสมือนท่านเป็นพ่อแม่ในอดีต ถือว่าเป็นการปรามาสไหมคะ ?
ตอบ : ไม่หรอก เรียกไปเถอะ เรียกแล้วสบายใจ

[เถรี]

ถาม : หนูท่องพะทะมะนะ คาถาสะเดาะกุญแจ ท่องไปแล้วหัวใจเต้นแรงมากเลยค่ะ ?
ตอบ : คาถาเป็นพื้นฐานของอภิญญา อภิญญาต้องใช้กำลังมาก การจะใช้กำลังมากต้องเร่งระบบร่างกายตัวเอง เพราะฉะนั้น..ห้ามกลัวตาย ถ้าจะตายก็ช่างมัน เราจะทำให้ได้

บางทีจะได้มากกว่าสะเดาะกลอนอีก อาจจะประเภทหลุดออกไปทั้งตัวเลยก็ได้

[เถรี]

ถาม : แล้วหนูจะแบ่งเวลาภาวนาพระคาถาเงินล้านอย่างไร ?
ตอบ : ก็แบ่งเวลาสิ เช้า ๆ เย็น ๆ ก็สักชั่วโมง-สองชั่วโมง ถึงเวลาหมดแล้วก็ทำใหม่ จัดเป็นชุด ๆ เป็นระบบของเรา จัดระบบให้กับตัวเอง อย่าให้ใจว่าง ว่างเมื่อไรกิเลสจะกิน

[เถรี]

ถาม : ฟังเรื่องรัฐบาลแล้วเครียดค่ะ ?
ตอบ : เครียดเพราะเราไปแบก กอง ๆ ลงไว้ ประเทศไทยไม่ใช่ของกูคนเดียว

[เถรี]

ถาม : เร็ว ๆ นี้กรณีที่พระตีระฆัง แล้วคนในคอนโดเขาบอกว่าหนวกหู อยากรู้ว่าคนที่หนวกหูจะไปเกิดเป็นอะไร ?
ตอบ : ไปถามเขา หรือไม่ก็รอไปเกิดกับเขา

ถาม : พระอยู่มาก่อน เขามาทีหลัง ?
ตอบ : ไม่เห็นหรือ เมื่อวานนี้พระพุทธรูปปางอุลตร้าแมน ความเคารพในพระรัตนตรัยมีน้อยลงไปเรื่อย ๆ เอาการค้าเป็นใหญ่ สร้างจุดสนใจ เมื่อคนสนใจ ขายผลงานได้ เขาคิดแค่นั้น เขาไม่ได้คิดถึงโทษหลังจากชาตินี้แล้ว ฉะนั้น...เมื่อเขาคิดสั้น สายตาสั้น เราก็ได้แต่นั่งเวทนา

[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวว่า "อาตมาเป็นคนที่ "ถึงตายก็ขอปฏิบัติวัตรให้ครบถ้วน" ตั้งใจว่าถ้าจะตาย ขอทำวัตรค่ำให้เสร็จก่อน แต่คราวนี้เขาบอกว่า ถ้าตายตอนค่ำจะไม่เหลืออะไรให้ลูกหลาน คนจีนเขาถือว่ากินเช้า กินกลางวัน กินเย็นใช่ไหม ? เดี๋ยวก็ทำวัตรเช้าเสร็จ...(หัวเราะ)... ก็เลยอยู่ไปเรื่อย ๆ

เรื่องนี้ไม่น่าเชื่อก็ต้องเชื่อ คุณตาของอาตมาตายตอน ๕ โมงเย็น ซึ่งปกติก็คือใกล้เวลากินข้าว ปรากฏว่าเพื่อนบ้านมาเยี่ยม ท่านบอกว่า "เฮ้ย..มึงหาข้าวให้กูกินชามหนึ่ง" เพื่อนก็วิ่งกลับบ้านไปตักข้าวมาให้ ตากินข้าวเสร็จ นอนตายคาเก้าอี้โยก ตายแบบไม่มีปี่ไม่มีขลุ่ย หมดลมไปดื้อ ๆ ซึ่งลักษณะการตายแบบนี้ เขาบอกว่าไม่เหลืออะไรไว้ให้ลูกหลาน เพราะว่ากินหมดทั้ง ๓ มื้อแล้ว

แต่ปรากฏว่าลูกหลานกลับเจริญรุ่งเรือง ส่วนข้างบ้านนั้นเป็นโรงตีเหล็กใหญ่ ๆ โต ๆ เจ๊งไปเลย ทุกคนเขาบอกว่า ก็เพราะไปให้เขากินแทน อาตมาก็ไม่รู้ว่าเรื่องอย่างนี้เกิดขึ้นได้อย่างไร ต้องบอกว่าเป็นเวรเป็นกรรมก็ใช่ แต่ก็ดันไปตรงกับความเชื่อของทางจีนเขา ฉะนั้น...ใครจะตายตอนเย็นก็พยายามหายใจไว้ไปตายตอนเช้า อย่างน้อย ๆ จะได้เหลือให้ลูกให้หลานบ้าง"

[เถรี]

ถาม : ผมไปกราบหลวงปู่องค์หนึ่งที่วัดทางอีสาน ซึ่งท่านได้ป่วยมาเป็นปีแล้ว เวลาท่านไม่สบายอะไร ท่านก็จะเล่าให้ลูกศิษย์และผู้ที่ไปเยี่ยมได้ฟัง ซึ่งในวันที่ผมไปนั้น ได้มีโยมท่านหนึ่งเสนอขึ้นมาว่า เขาจะเอาจอมปลวกที่ขึ้นข้าง ๆ กุฏิของหลวงปู่ออก โดยเขาบอกว่า เขาไปหาหมอธรรมมา แล้วหมอธรรมบอกว่า การที่มีจอมปลวกมาขึ้นข้างกุฏิ เป็นสาเหตุที่ทำให้หลวงปู่ท่านป่วย โยมท่านนั้นเขาก็เลยจะเอาจอมปลวกออก อยากทราบว่าการที่มีจอมปลวกมาขึ้นข้างบ้านหรือข้างกุฏินั้น จะเป็นสาเหตุทำให้ผู้ที่อยู่อาศัยเจ็บไข้ได้ป่วยจริงไหมครับ ?
ตอบ : อาตมาเคยเจอแต่ว่าจอมปลวกขึ้นแล้วรวย จอมปลวกจะมีผี หรือบางทีก็เป็นเทวดาชั้นต่ำอาศัยอยู่ เป็นสิทธิของเขา เรียกว่าผีปลวก คราวนี้ถ้าหากว่าเรารู้จักเซ่นผีปลวก ขออะไรก็ได้เหมือนกัน เขาไม่ได้ต้องการอะไรหรอก เอาข้าวสุกสักถ้วยหนึ่ง ซอยพริกลงไปเยอะ ๆ ประเภทเผ็ดกระโดดเลย แล้วถ้ามีหมูสามชั้นต้มติดมันก็หั่น ๆ ลงไปสัก ๗-๘ ชิ้น เอาไปวางแถว ๆ จอมปลวก แล้วจุดธูปบอกกล่าว มีอะไรขอให้เขาช่วยได้ ถ้าอยู่ใกล้ ๆ บ้านนั่นแหละดี ได้ยามชั้นดีเลย ไม่ต้องจ้างพนักงานบริษัท รปภ.

[เถรี]

ถาม : กระผมมีอาการของจิตคล้ายจะประณีตจนเกินไป จนบางครั้งเวลาทำสมาธิหรืออาราธนาพระเครื่อง จะมีเสมือนจิตหนึ่งบอกว่ายังไม่ดีพอ เอาใหม่ เริ่มใหม่ จนบางครั้งแม้แต่จะสวดอิทธิ ฤทธิฯ ให้จบบทยังรู้สึกหนักเลยขอรับ บางครั้งวนอยู่แค่คำว่าอิท ยังไม่ถึงคำว่าธิ คำเดียวนี้อยู่หลายครั้งมากครับ กระผมอยากทราบอาการของจิตและวิธีแก้ไข ?
ตอบ : แสดงว่าเกิดเป็นพรหมมากเกินไป สภาพจิตเคยชินกับการทรงฌาน เข้าแล้วไม่ค่อยอยากจะออก เพราะว่าขาดความคล่องตัว ให้ไปซักซ้อมการออกจากสมาธิ ไม่ใช่เข้าสมาธินะ ซักซ้อมการออกจากสมาธิมาสู่อารมณ์ปกติแบบมนุษย์ทั่ว ๆ ไปให้คล่องตัวกว่านี้ แล้วจะแก้ปัญหานี้ได้ ไม่อย่างนั้นแล้วจะเข้าเป็นอย่างเดียว แล้วไม่ค่อยอยากจะออกแบบนี้แหละ