[วาโยรัตนะ]

อนุสสติ ๑๐

อนุสสติ คือ อารมณ์ควรระลึก ๑๐ ประการ

๑. พุทธานุสติ ระลึกถึงพระคุณของพระพุทธเจ้า

๒. ธัมมานุสติ ระลึกถึงคุณของพระธรรม

๓. สังฆานุสติ ระลึกถึงคุณของพระสงฆ์

๔. สีลานุสติ ระลึกถึงศีลของตน คือ ตรวจดูศีลที่ตนสมาทานไว้แล้ว ว่ามีข้อใดขาดหรือด่างพร้อยบ้าง ถ้าพบข้อที่ขาดหรือด่างพร้อยก็ผูกใจไว้ว่า จะสำรวมระวังต่อไป เมื่อเห็นว่าศีลของตนบริสุทธิ์ผุดผ่อง ก็พึงปิติยินดี

๕. จาคานุสติ ระลึกถึงทานที่ตนได้บริจาคแล้ว ให้เกิดความอิ่มเอิบใจ นึกว่าเป็นโชคของเราแล้วที่ได้บริจาคทาน อันเป็นการขัดเกลากิเลสด้วยการบำเพ็ญประโยชน์แก่ผู้อื่น เมื่อระลึกได้อย่างนี้จนจิตเกิดความปีติ

๖. เทวตานุสติ ได้แก่การระลึกถึงคุณธรรมที่ทำให้คนเป็นเทพ ได้แก่ ศรัทธา ศีล การฟังธรรม ทานและปัญญา ระลึกว่าเทพทั้งหลายได้บำเพ็ญธรรมเหล่านี้มาจึงได้ความเป็นเทพ ตัวเราเองก็มีคุณธรรมเหล่านี้แล้ว ระลึกอย่างนี้แล้วย่อมเกิดความปีติ

๗. มรณานุสติ ได้แก่การนึกถึงความตาย ว่าเราเองจักต้องตาย เมื่อระลึกถึงความตายย่อมทำให้จิตได้ความสังเวช สลดใจ ตื่นจากความมัวเมา

๘. กายคตาสติ ได้แก่การระลึกถึงอวัยวะร่างกาย ตั้งแต่ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง ฯลฯ จนถึงอุจจาระปัสสาวะ ให้เห็นว่าร่างกายนี้เป็นของปฏิกูล โสโครก น่าเกลียด ร่างกายของเราฉันใด ร่างกายของคนอื่นก็ฉันนั้น เมื่อระลึกอย่างนี้จิตจะเกิดเป็นความเบื่อหน่าย คลายความกำหนัดยินดีในร่างกาย จิตจะถอนตัวจากราคะ

๙. อานาปานุสติ คือ กำหนดลมหายใจของตนเอง เอาสติบังคับจิตให้จดจ่ออยู่ที่ลมหายใจ ตรงที่ลมผ่านช่องจมูก จะใช้วิธีนับลมเข้าลมออกด้วยก็ได้ จะใช้คำบริกรรมควบกับลมเข้าลมออกก็ได้ เมื่อปฏิบัติดังนี้ จิตจะถอนตัวจากอารมณ์อย่างอื่น ลดความฟุ้งซ่าน

๑๐. อุปสมานุสติ ระลึกถึงคุณของพระนิพพาน ได้แก่ ระลึกถึงความดีของพระนิพพาน กล่าวโดยย่อคือ นึกถึงความสุขอันเกิดจากความสิ้นกิเลส ว่าเป็นความสุขที่แท้จริง เพราะดับเสียได้ซี่งตัณหาอันเป็นเหตุให้เกิดทุกข์ การนึกถึงคุณพระนิพพานย่อมทำให้จิตยินดีในการละกิเลสและเห็นโทษของการเวียนว่ายตายเกิดในวัฏสงสาร

จากแนวสอนธรรมะ ตามหลักสูตรนักธรรมตรี เรียบเรียงโดย พันเอก ปิ่น มุทุกันต์ หน้า ๓๘๖ - ๓๙๑


พุทธานุสสติ ได้แก่การน้อมจิตรำลึกถึงพระคุณของพระพุทธเจ้าคือ ระลึกถึงความดีอันมีอยู่ในพระองค์ ซึ่งมีอยู่ ๙ ประการ ตามนัยพระบาลีพุทธานุสติปาฐะ คือ บทสวด อิติปิโส ภควาฯ