[เถรี]

โยนิโสมนสิการ คือการน้อมนำสิ่งทั้งหลายเข้ามาโดยแยบคาย คำว่าโดยแยบคายก็คือ ต้องมีปัญญาเลือกเอาสิ่งที่ดี ๆ เข้ามา คัดสิ่งที่ไม่ดีออกไป จริง ๆ แล้วก็อยู่ในหลักปธาน ๔ อย่าง ดูว่าใจเรามีความชั่วไหม ? ถ้ามีอยู่ก็ไล่ออกไป ระวังไว้อย่าให้เข้ามาอีก ใจเรามีความดีไหม ? ถ้าไม่มีก็สร้างขึ้นมา มีแล้วก็ทำให้ดียิ่ง ๆ ขึ้นไปอีก

คราวนี้สิ่งทั้งหลายทั้งปวงนี้ก็ต้องดูเสียงสะท้อนจากคนรอบข้าง โดยเฉพาะครู ที่บาลีท่านใช้คำว่า กัลยาณมิตร กัลยาณมิตรในบาลีนี้คือครูแท้ ๆ เลย ปิโย มีความน่ารักน่าใกล้ชิด ครุ มีใจคอหนักแน่น ไม่เปลี่ยนแปลงแปรปรวนง่าย ภาวนีโย เป็นผู้แสวงหาความเจริญ คือแสวงหาความรู้เพิ่มเติมอยู่เสมอ หลังจากนั้นไม่ว่าจะ วตฺตา เป็นผู้รู้จักใช้คำพูด วจนกฺขโม ทนต่อวาจาผู้อื่น ทนต่อการตำหนิด่าว่าของผู้คน ฯลฯ จนกระทั่งท้ายสุด โน จฏฐาเน นิโยชเย ไม่นำพาไปในทางเสียหาย อันนั้นบอกเอาไว้ชัดเลยว่าต้องเป็นครู ไม่ชักนำศิษย์ไปในทางเสียหาย

เพราะฉะนั้น..ในเมื่อมีเสียงสะท้อนจากภายนอก เราก็คัดเลือกรับเอาส่วนที่เหมาะสมเข้ามาปรับปรุง กาย วาจา ใจ ของเรา ก็จะมีความดีเพิ่มขึ้นไปเรื่อย ๆ ท้ายสุดความดีมากเข้า ๆ สิ่งไม่ดีเหมือนกับเกลือในน้ำ น้ำจืดเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ เกลือถึงจะอยู่ก็แสดงออกไม่ได้แล้ว