[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวว่า "ความกตัญญู ก็คือ รู้คุณท่าน กตเวที คือตอบแทนคุณที่ท่านทำไว้ ความกตัญญูเขาว่ามี กตัญญูต่อบุคคล คือรู้คุณที่คนอื่นทำให้ กตัญญูต่อสถานที่ อย่างเช่นองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ายืนเพ่งต้นพระศรีมหาโพธิ์อยู่ตลอด ๗ วัน ด้วยความรู้คุณว่าได้อาศัยร่มเงาจนกระทั่งตรัสรู้ กตัญญูต่อตัวเอง อย่างพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว แม้อายุ ๖๐ กว่าพรรษาแล้วก็ยังออกกำลังทุกวัน โดยตั้งใจว่าให้ร่างกายนี้แข็งแรงที่สุด ดีที่สุด จะได้ทำงานเพื่อประเทศชาติได้มากที่สุด

สงสารแต่บรรดาข้าราชบริพาร อายุ ๔๐-๕๐ ยังตามเสด็จไม่ทัน พระองค์ท่านแม้อายุ ๖๐ กว่าแล้ว เสด็จพระราชดำเนินนี่หนุ่ม ๆ เดินลิ้นห้อยไปตาม ๆ กัน ถ้าไม่ใช่ว่าในอดีตสร้างกรรมเอาไว้มาก รบทัพจับศึกไว้มาก จนกระทั่งพระวรกายมาชำรุดเอาตอนท้าย คาดว่าพระองค์ท่านก็ยังคงเสด็จทั่วประเทศเหมือนเดิม ตอนนี้ถึงเสด็จไปไหนไม่ได้ก็ยังทรงงานอยู่ทุกคืน

ในเมื่อกตัญญู คือรู้คุณท่าน ก็ต้องมีกตเวที คือตอบแทนคุณท่าน การตอบแทนคุณสถานที่ ก็ลักษณะเดียวกับการอยู่วัดวาอาราม ต้องทำความสะอาด ต้องบูรณปฏิสังขรณ์ให้ดี ให้วัดได้อาศัยบ้าง ไม่ใช่ได้ชื่อว่าไปอาศัยวัด ถ้าสักแต่ว่าไปอาศัยวัดแสดงว่าขาดความกตัญญูต่อสถานที่ พวกเราส่วนใหญ่เข้าใจว่ากตัญญูกตเวทีคือตัวบุคคลอย่างเดียว บุคคลจะประกอบไปด้วยองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงกระทำคุณก่อน ก็คือสั่งสอนเวไนยสัตว์เพื่อความพ้นทุกข์ ทั้งปัจจุบันและอนาคต พระภิกษุสามเณรนำเอาพระธรรมคำสอนขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้ามาเผยแผ่ให้พวกเราได้รู้ ได้พบดวงแก้วที่จะนำทางชีวิตพวกเราให้ล่วงพ้นจากกองทุกข์

พระมหากษัตริย์ ทรงปกครองไพร่ฟ้าประชาชนให้ได้รับความสุข ปกป้องให้ปลอดภัย พ่อแม่ ผู้ให้กำเนิดชีวิตของเรา เป็นครูบาอาจารย์คนแรกที่อบรมสั่งสอนจนเราสามารถเอาตัวรอดได้ มีชีวิตอยู่รอดมาจนถึงปัจจุบัน ครูบาอาจารย์ แนะนำศิลปวิทยาการเพื่อให้เราสามารถทำมาหาเลี้ยงตนเองและครอบครัว ตลอดจนกระทั่งเลี้ยงพ่อเลี้ยงแม่ได้

ในเมื่อท่านทั้งหลายเหล่านี้เป็นบุคคลที่ทำคุณก่อนโดยไม่หวังผลตอบแทน เมื่อเรารู้ก็ต้องกตเวที กตัญญูรู้คุณท่านอย่างเดียวไม่ครบ ต้องกตเวที คือทำความดีตอบแทน ท่านทั้งหลายเหล่านี้ส่วนใหญ่ไม่ได้หวังที่จะให้เราตอบแทน แต่ว่าขึ้นอยู่กับตัวเราว่ามีจิตสำนึกแค่ไหน ? ถ้าได้รับการอบรมมาดี มีจิตสำนึกที่ดี ก็จะรู้จักแทนคุณท่าน "