[เถรี]

แต่ถ้ารู้จักสังเกตจะเห็นว่า กำลังใจของเรานั้นทรงตัวแนบแน่นอยู่ข้างใน การเคลื่อนไหวเป็นไปแค่ภายนอกเท่านั้น เราไม่ต้องไปสนใจว่าร่างกายจะเป็นอย่างไร ให้สนใจอยู่กับคำภาวนาและลมหายใจเข้าออกของเราก็พอ บางท่านก็พบกับอุเพ็งคาปีติ ก็คือลอยขึ้นทั้งตัว บางทีก็ลอยวนไปรอบห้อง บางท่านก็ลอยออกไปไกล ๆ ก็มี ถ้าสมาธิทรงตัวอยู่ ไม่ตกใจ ไม่ตื่นเต้น ก็จะลอยอยู่เรื่อย ๆ จนกว่าสมาธิก้าวข้ามขั้นไป ร่างก็จะค่อย ๆ กลับคืนเข้าสู่ที่เดิมพอดี ๆ ในท่าเดิมก่อนที่เราจะภาวนา แต่ถ้าหากว่าท่านตกใจ สมาธิเคลื่อน ก็จะหล่นลงมา ถ้าหากว่าไปไกลหน่อยก็อาจจะต้องเดินกลับกันไกลนิดหนึ่ง

บางท่านก็พบกับผรณาปิติ คือรู้สึกว่าตัวพอง ตัวใหญ่ ใบหน้าใหญ่ บางคนก็รู้สึกว่าตัวรั่วเป็นรู มีอะไรไหลซู่ซ่าออกมาเต็มไปหมด บางท่านก็รู้สึกว่าตัวระเบิดเป็นผุยผงไปเลยก็มี บางท่านก็เห็นสีเห็นแสงต่าง ๆ เกิดขึ้นในระยะนี้ นี่เป็นเพียงขั้นตอนของสมาธิที่ยังก้าวไม่ถึงปฐมฌาน ถ้าหากว่านับแล้วก็เป็นอยู่ในขั้นของอุปจารสมาธิเท่านั้น

หลังจากนั้นกำลังใจสมาธิที่สูงขึ้นก็จะกด รัก โลภ โกรธ หลง ให้ดับลงชั่วคราว จิตใจจะมุ่งมั่นแน่วแน่อยู่ตรงหน้าของเรา ก็คืออยู่กับลมหายใจเข้าออกและคำภาวนา ลมหายใจจะละเอียดลง เบาลง คำภาวนาจะแนบแน่นทรงตัวโดยอัตโนมัติ ไม่ต้องบังคับก็ภาวนา จะรู้สึกมีความเย็นกายเย็นใจอย่างบอกไม่ถูก ในบาลีเรียกขั้นตอนนี้ว่าสุข ก็คือมีความสุขเยือกเย็นอย่างที่เล่าเป็นภาษามนุษย์ไม่ได้

ปกติเราโดนไฟใหญ่ ๔ กองคือ รัก โลภ โกรธ หลง เผาอยู่ตลอดเวลา พอกำลังใจสมาธิเริ่มสูงขึ้น กดไฟทั้ง ๔ กองให้ดับลงชั่วคราว คนที่โดนไฟเผาตลอดเวลา อยู่ ๆ ไฟดับไป มีความสุขความสบายอย่างไร ไม่สามารถพูดเป็นภาษาคนได้ พร้อม ๆ กันนั้นกำลังใจของเราก็จะตั้งมั่นอยู่กับลมหายใจเข้าออกและคำภาวนา ไม่เกินเคลื่อนคลายไปไหน เรียกว่า เอกัคตารมณ์