[ป้านุช]

จากการที่จิตไร้สำนึกทำงานโดยไร้การควบคุมนี้เอง
จิตไร้สำนึกจึงทำงานอย่างอิสระ และจะทำงานสนองตอบต่อความต้องการของเราตลอดเวลา เมื่อเรามีกิเลส
ถ้าเป็นความโลภ ต้องการในสิ่งใดก็ตาม จิตไร้สำนึกก็จะสนับสนุนให้เรามีความยินดีมากขึ้น และทำทุกอย่าง
เพื่อให้ได้มาซึ่งสิ่งที่เราต้องการ โดยไม่คำนึงถึงความถูกต้องและเหมาะสม

หรือถ้าเรากำลังโกรธใคร จิตไร้สำนึกก็จะผลักดันให้เราทำร้ายผู้ที่เรากำลังโกรธนั้นให้ย่อยยับไปต่อหน้า และในเวลานั้น
ถ้าเราไม่สามารถเรียกสติให้กลับคืนมาได้ทัน ความเสียหายก็จะตามมาอย่างมากมาย และถ้าความหลงเข้าครอบงำ
เราจะมัวเมาขาดสติ มองไม่เห็นความจริงของไตรลักษณ์ (อนิจจัง-ทุกขัง-อนัตตา)

เราจะมีความยึดมั่น ถือมั่นกับทุกสิ่งทั้งที่มีชีวิต เช่น คน สัตว์ และสิ่งที่ไม่มีชีวิต เช่น ทรัพย์สมบัติ เกียรติยศ ชื่อเสียง
ด้วยการเข้าครอบครองเป็นเจ้าของ คิดว่าสิ่งเหล่านั้นจะอยู่กับเราอย่างยั่งยืน ไม่เปลี่ยนแปลงจนลืมกฎของธรรมชาติว่า
สังขารทั้งหลายมีความเสื่อมสลายไป แม้กระทั่งตัวเราเอง ก็มีความเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา

เราค่อย ๆ เติบโตจากสภาพของทารกเป็นผู้ใหญ่ ถ้าเราต้องการให้ตนเองคงสภาพของวัยหนุ่มสาวตลอดไป เราก็จะเป็นทุกข์
ทั้งนี้เพราะเราไม่สามารถบังคับร่างกายได้เลย เราไม่สามารถสั่งผมบนศีรษะไม่ให้ยาว หรือร่วงหลุดออกมา หรือกลายเป็นสีขาว
เราไม่สามารถบอกกับขาของเราว่า ต้องไม่เมื่อยเมื่อเดิน หรือไม่เป็นเหน็บเมื่อนั่งนาน การที่เราไม่สามารถบังคับตนเองได้
เราก็ย่อมไม่สามารถที่จะไปบังคับใครหรืออะไรได้เลย

ฉะนั้นถ้าเราหลงคิดไปว่า นี่เป็นสามี ภรรยา หรือบุตรของเรา นี่เป็นทรัพย์สิน เงินทองของเรา สิ่งที่ตามมาคือ
เราจะยึดติดกับคนและสิ่งของเหล่านั้น เมื่อมีความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้น เราจะไม่สามารถยอมรับได้ เกิดความน้อยใจ
เสียใจ และที่สุดอาจถึงขึ้นการทำร้ายหรือทำลายชีวิตของบุคคลอันเป็นที่รักและตนเอง ซึ่งจิตของผู้ทำลายจะไม่ใช่จิตที่แจ่มใสอย่างแน่นอน

จิตที่ขุ่นมัวและเศร้าหมองจะจมดิ่งลงสู่เบื้องล่างด้วยน้ำหนักของกรรมที่ตนเองกระทำ ฉะนั้นด้วยความหลง มัวเมา และความไม่รู้นี่เอง
จึงทำให้เราต้องเวียนว่ายในวัฏฏะ (กิเลส กรรม วิบาก) ไม่รู้จักจบสิ้น

การไม่มีสติทำให้เราตกอยู่ในบ่วงของกิเลส จากนั้นเราก็จะทำกรรมเพื่อสนองกิเลสนั้น ๆ
และสุดท้ายเราก็ต้องรับวิบาก (ผล) ของกรรมด้วยตัวเราเองเพราะเราเป็นผู้กระทำกรรมนั้น