[เถรี]

"ถ้าถามว่าพระอานนท์เป็นพระอรหันต์แล้วยังกลัวอยู่หรือ ? กลัว..กลัวว่าถ้าขืนลุยมาทำร้ายพระอรหันต์ พระฉันนะจะตกนรก ปรากฏว่าพระฉันนะท่านได้สำนึก ไม่ได้ลุยมาทำร้าย หากแต่มาร้องห่มร้องไห้อ้อนวอนว่า พระคุณเจ้าอย่าให้ผมฉิบหายจากความดีเลย มาสำนึกได้ตอนวาระสุดท้าย พระอานนท์ถามว่า "แล้วจะให้ทำอย่างไร ?" "ขออย่าให้สงฆ์ลงพรหมทัณฑ์แก่ข้าพเจ้าเลย" พระอานนท์จึงบอกว่า "นี่เป็นคำสั่งของพระบรมศาสดา ในเมื่อเป็นคำสั่งของพระบรมศาสดา ไม่อาจจะแก้ไขได้ แต่ก็พอมีวิธีจะแก้ไขบ้าง"

พระฉันนะก็ถาม "มีวิธีใดที่จะแก้ไขได้ ?" พระอานนท์ก็แจ้งให้ทราบว่า เพราะท่านดื้อ ใครว่าใครสอนอะไรก็ไม่ฟัง ถ้าหากว่ายอมรับการสั่งสอนจากคณะสงฆ์ ก็อาจจะได้รับการยกโทษให้ พระฉันนะก็ยอมรับ พระอานนท์ท่านก็เลยแสดงมรรค ๘ และโพธิปักขิยธรรม ๓๗ ประการให้พระฉันนะ บอกว่า "ถ้าอยากให้สงฆ์เลิกการลงโทษ ให้นำข้อธรรมนี้ไปตั้งใจปฏิบัติ"

ตอนนี้พระพุทธเจ้าก็ไม่อยู่แล้ว พระนางพิมพาราชเทวีก็ไม่อยู่แล้ว ท่านไปพระนิพพานกันหมดแล้ว เหลือพระฉันนะคนเดียวไม่มีใครเป็นที่พึ่ง แม้แต่พระพุทธเจ้าที่คิดเป็นที่พึ่ง แต่เป็นที่พึ่งในลักษณะเป็นเจ้านาย ไม่ได้เป็นที่พึ่งในลักษณะของพระพุทธเจ้าที่เป็นสรณะของชีวิต แต่พระองค์ก็ไม่อยู่แล้ว ก็เท่ากับท่านไม่มีใคร ในเมื่อเหลียวมองรอบกายไม่มีใคร ก็เหลือแต่อาตมาผู้เดียว ก็จำเป็นต้องยึดหลักธรรมเป็นที่พึ่ง

หมดพยศ ลดทิฐิ หันมาเกาะพระธรรมเป็นที่พึ่งแล้ว ก็เหลืออย่างเดียวคือถ้าเดินตรงทางก็จบ ปรากฏว่าท่านเดินตรง เพราะพระอานนท์ท่านแสดงมรรค ๘ ให้ ย่อลงมาก็เหลือศีล สมาธิ ปัญญา ตั้งใจปฏิบัติจนเป็นพระอรหันต์ รอดไปหวุดหวิด ไม่อย่างนั้นท่านก็ใกล้จะวาระสุดท้ายของชีวิตแล้วเหมือนกัน เพราะอายุเท่ากับพระพุทธเจ้า"