[เถรี]

พระอาจารย์กล่าวถึงหนังสือธรรมที่นำไปสู่ความหลุดพ้น ของ พล.ต.ท.นพ.สมศักดิ์ สืบสงวน ว่า "เล่มหลัง ๆ คุณหมอท่านเปิดมากขึ้นเรื่อย ๆ ประเภทเปิดมากขึ้นเรื่อย ๆ นี่มักจะเป็นการทิ้งทวน ก็คือไม่เอาแล้ว..ไปดีกว่า สังเกตดูพระปฏิบัติ ช่วงท้าย ๆ ประมาณ ๒-๓ ปี มักจะเปิดเต็มที่ ไม่ต้องเกรงใจใครแล้ว กูจะตายแล้ว ใครจะด่าส่งท้ายก็ช่างมัน

ถ้าไปศึกษาในพระไตรปิฎกจะเห็นว่า ช่วงท้าย ๆ พระพุทธเจ้าท่านจะเทศน์เฉพาะส่วนของธรรมล้วน ๆ แทบทั้งนั้น โดยเฉพาะในมหาปรินิพพานสูตร ซึ่งเป็นพระสูตรสุดท้าย เป็นพระสูตรใหญ่ที่อมพระสูตรเล็กเอาไว้มาก แต่ละหัวข้อที่พระองค์ท่านเทศน์ออกมานี่ ถ้าคนไม่มีพื้นฐานจะมึนไปเลย

เริ่มตั้งแต่อปริหานิยธรรม ๗ ประการ หมวดที่ ๑, ๒, ๓, ๔, ๕, ๖ เพราะฉะนั้น..อปริหานิยธรรม เราอย่าคิดว่ามีหนึ่งเดียวนะ มีทั้งวัชชีอปริหานิยธรรม อปริหานิยธรรมของชาววัชชี ภิกษุอปริหานิยธรรม อปริหานิยธรรมของภิกษุทั้งหลาย

และหมวดสุดท้าย อย่างสาราณียธรรม สาราณียธรรมนี่มีแค่ ๖ ข้อ ก็เลยไม่ครบ ๗ เกี่ยวกับการปฏิบัติที่พระพึงปฏิบัติต่อกัน เพื่อยังความระลึกถึงของเพื่อนสพรหมจารีให้เกิดขึ้น อย่างเช่นว่า ปฏิบัติต่อกันด้วยความเมตตา เอ่ยวาจาที่มีแต่ความเมตตาต่อกัน ปฏิบัติต่อภิกษุอื่นด้วยความมีเมตตาต่อกัน แม้กระทั่งคิดต่อภิกษุอื่นด้วยความมีเมตตาต่อกัน แบ่งปันลาภผลที่ได้มาต่อเพื่อนภิกษุทั้งหลาย เหล่านี้เป็นต้น

สาราณียธรรม คือธรรมอันยังเครื่องระลึกถึงให้เกิดขึ้น ฟัง ๆ ดูก็คล้าย ๆ กับสังคหวัตถุเหมือนกัน แต่ว่าสังคหวัตถุนั้นจะเป็นทาน ปิยวาจา อัตถจริยา สมานัตตา โดยเฉพาะสมานัตตานั้นตัวสุดท้ายคนมักจะแปลผิด แปลว่าทำตนให้เสมอต้นเสมอปลาย

ความจริงสมานัตตานั้น แปลว่าเสมอด้วยตนเอง ก็คือเราชอบอย่างไรให้ทำอย่างนั้นกับคนอื่น เราไม่ชอบอย่างไรอย่าทำอย่างนั้นกับคนอื่น คือเอาใจเขามาใส่ใจเรา บาลีบางคำถ้าหากว่าเราไม่เข้าใจจริงก็จะแปลไปเรื่อย แล้วก็จะพาผิดเข้ารกเข้าพงไปเรื่อย

บาลีเขามีแปลโดยพยัญชนะ คือว่าตามตัวอักษร แปลโดยอรรถ คือว่าโดยความหมาย เพราะฉะนั้น..โดยพยัญชนะแปลอย่างหนึ่ง โดยอรรถอาจจะแปลไปอีกอย่างหนึ่งก็ได้"