[เถรี]

ถ้าจะเอาให้กว้างกว่านั้น ก็ให้เอาตามหลักของสังโยชน์ทั้ง ๑๐ ก็คือ ดูว่าเรามียังมีสักกายทิฐิ เห็นว่าตัวเราเป็นเรา ยึดถือคำว่าตัวกูเหนียวแน่นไม่ยอมละวาง วิจิกิจฉา มีความลังเลสงสัย ปรามาสในพระรัตนตรัยเป็นปกติ สีลัพพตปรามาส รักษาศีลแบบไม่จริงไม่จัง กามฉันทะ ยังมีความยินดีในระหว่างเพศอยู่
พยาปาทะ ยังโกรธเกลียดอาฆาตพยาบาทคนอื่นอยู่

รูปราคะ ยังยึดในรูปว่าเป็นสิ่งที่ดี โดยเฉพาะรูปฌาน อรูปราคะ ยังยึดในสิ่งไม่ใช่รูปว่าเป็นสิ่งที่ดี เช่น อรูปฌาน มานะ มีความถือตัวถือตน อุทธัจจะ มีความฟุ้งซ่านอยู่เสมอ และอวิชชา มีความเขลาเพราะไม่รู้จริง จึงไปยึดมั่นถือมั่น ถ้าเราพินิจพิจารณาตามนี้ก็จะเห็นว่า รากเหง้าของความชั่วนั้นมีอยู่เต็มหัวใจของเรา ก็ต้องใช้ปหานปธาน คือ ความเพียรในการตัดละความชั่วออกไปจากใจของเรา

นิวรณ์ทั้ง ๕ อย่างนั้นสามารถแก้ด้วยอานาปานสติ คือลมหายใจเข้าออก ถ้าลมหายใจเข้าออกของเราทรงตัว นิวรณ์ ๕ อย่างก็จะสูญสลายไปชั่วคราว สภาพจิตของเราก็จะมีความผ่องใส ความชั่วไม่สามารถที่จะเข้ามายึดเกาะได้