[เถรี]

สิ่งที่หลายเหล่านี้ เราได้กระทำเต็มที่แล้วหรือไม่ ? เราลองมาประเมินทบทวนตนเองว่า เป้าหมายในการปฏิบัติของเราคือพระนิพพาน เครื่องมือที่จะวัดว่าเราปฏิบัติตรงตามหลักคำสอนขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าหรือไม่นั้น มีหลายต่อหลายอย่างด้วยกัน มีทั้งเครื่องมือที่ไม่ดี แต่เป็นเครื่องวัดที่ดี และมีเครื่องมือที่ดี ซึ่งใช้เป็นเครื่องวัดได้ดีอย่างยิ่ง

อย่างเช่นว่า นิวรณ์ ๕ ประการ คือความยินดีในรูปสวย เสียงเพราะ กลิ่นหอม รสอร่อย สัมผัสระหว่างเพศ ๑ ความโกรธเกลียด อาฆาตพยาบาทผู้อื่น ๑ ความง่วงเหงาหาวนอน ขี้เกียจในการปฏิบัติ ๑ ความฟุ้งซ่าน อารมณ์ใจไม่ตั้งมั่นเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน ๑ และความลังเลสงสัยในพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ๑

สิ่งทั้งหลายเหล่านี้เป็นความไม่ดีทั้งสิ้น แต่เราใช้เป็นเครื่องวัดตนเองได้ว่า ถ้าสิ่งทั้งหลายเหล่านี้มีอยู่ในจิตในใจของเรา แสดงว่าเราสอบตก การประเมินครั้งนี้ เราไม่สามารถที่จะก้าวข้ามไปได้ แต่ถ้ากำลังใจของเราในปัจจุบันไม่มีนิวรณ์ ๕ แสดงว่ากำลังใจของเราอยู่ในข้างดีมากกว่า ก็ถือว่าสอบได้ แต่ว่ายังได้แค่ระดับโลกียะเท่านั้น

เครื่องมือวัดในส่วนต่อไปคือ ศีล ๕ เราลองทบทวนดูว่า ในแต่ละวัน ศีลทั้ง ๕ สิกขาบท หรือว่าท่านใดรักษาศีล ๘ ก็ศีลทั้ง ๘ สิกขาบทของเรา สมบูรณ์บริบูรณ์แล้วหรือไม่ ? เรารักษาศีลด้วยตนเองได้สมบูรณ์แล้วหรือไม่ ? เมื่อเรารักษาด้วยตนเองได้สมบูรณ์แล้ว เรายังไปยุยงส่งเสริมให้ผู้อื่นละเมิดศีลหรือไม่ ? เรารักษาศีลด้วยตนเองได้สมบูรณ์แล้ว ไม่ยุยงส่งเสริมให้ผู้อื่นละเมิดศีลแล้ว แต่เราเห็นบุคคลอื่นละเมิดศีล เรามีความยินดีบ้างหรือไม่ ?

ถ้าหากว่ามีส่วนใดส่วนหนึ่งบกพร่อง การประเมินการปฏิบัติของตนก็แปลว่าสอบตก แต่ว่าไม่ต้องไปเสียกำลังใจ ไม่ต้องไปสมาธิตก กำลังใจตก เพราะว่าเป็นเรื่องปกติของบุคคลที่มีสติสัมปชัญญะยังไม่สมบูรณ์ ก็ต้องมีผิดพลาดบ้าง แต่ให้เราตั้งใจใหม่ในเวลานั้น เดี๋ยวนั้น เลยว่า ตั้งแต่บัดนี้เป็นต้นไป เราจะเป็นผู้มีศีลทุกสิกขาบทบริสุทธิ์บริบูรณ์ แล้วก็ตั้งหน้าตั้งตาระมัดระวังรักษาของเราต่อไป