[เถรี]

ข้อที่ ๒ ก็คือ ความเคารพในพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ของเรามีความมั่นคงเพียงใด ? เรายังล่วงเกินในพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ด้วยกายวาจาใจอยู่หรือเปล่า ? ถ้าหากว่ายังล่วงเกินอยู่ ก็แปลว่าจิตใจของเรามีคุณภาพที่ต่ำมาก ไม่ควรแก่งาน ไม่เหมาะสมแก่การปฏิบัติ

การรักษาศีลของเราจริงจัง เด็ดขาด แน่นอนหรือเปล่า ? ถ้าไม่จริงจัง ไม่เด็ดขาด โอกาสที่จะได้ดีก็น้อย ใจของเรายังผูกพันอยู่กับเพศตรงข้ามหรือไม่ ? แม้ว่าจะถอนตัวห่างเหินออกมาแล้ว แต่ว่ายังมีความยินดีระลึกถึงอยู่ในลักษณะของกามวิตก หรือกามสัญญาหรือไม่ ? ใจของเรายังมีความโกรธ เกลียด อาฆาตแค้นผู้อื่นอยู่หรือไม่ ?

ความโกรธมีได้เป็นปกติ แต่อย่าผูกโกรธ คือโกรธแล้วโกรธเลย ถึงเวลาหันหลังให้ก็ลืมไปเสีย ถ้าผูกโกรธอยู่แสดงว่าสภาพจิตใจของเราตกต่ำย่ำแย่แล้ว จะโดนกิเลสชักจูงไปได้ง่าย เรายังยึดติดในรูปทั้งของตนเองและของผู้อื่นหรือไม่ ? โดยเฉพาะในรูปละเอียดคือรูปฌาน ติดในความสุขของการทรงฌาน จนกระทั่งไม่มีการขยับขยายก้าวขึ้นไปสู่การพิจารณาวิปัสสนาญาณหรือเปล่า ?

ในส่วนของอรูปฌานก็เช่นกัน แต่ว่าในส่วนนี้แก้ไขได้ง่าย เพราะว่าเราแค่เอากำลังฌานนั้นเกาะภาพพระหรือเกาะพระนิพพานไว้ ก็เป็นอันว่าเราใช้กำลังของฌานสมาบัติ ไม่ว่าจะเป็นรูปฌานหรืออรูปฌานก็ดี ไปในทางที่ถูกต้องแล้ว แต่ถ้าหากว่าไม่ได้เกาะภาพพระ หรือเกาะพระนิพพานไว้ เรายังใช้กำลังในทางที่ผิดอยู่ สามารถวัดตนเองได้จากจุดนี้

หลังจากนั้นให้มาดูว่าเรายังมีมานะ ความถือตัวถือตนหรือไม่ ? ยังเห็นว่าเราเหนือกว่าเขา เห็นว่าเราเสมอเขา เห็นว่าเราต่ำต้อยกว่าเขาหรือไม่ ? ต่างคนต่างเป็นเพื่อนร่วมทุกข์ เกิด แก่ เจ็บ ตาย ด้วยกันทั้งสิ้น ต่างคนต่างประกอบขึ้นมาจากธาตุ ๔ ทั้งสิ้น ไม่มีใครดีกว่า ไม่มีใครเลวกว่า ถึงเวลาร่างกายก็เสื่อมสลายตายพังไปเป็นปกติ

เรายังมีความฟุ้งไม่ว่าจะด้านดีหรือด้านชั่วหรือไม่ ? ความฟุ้งในด้านชั่วนั้นเห็นได้ง่าย แต่ความฟุ้งในด้านดีเห็นได้ยาก เพราะเราคิดว่าสิ่งนั้นดี อย่างเช่นว่า ฟุ้งซ่านในเรื่องของบุญกุศล อยากจะสร้างบุญสร้างบารมีมาก ๆ บางรายขวนขวายถึงขนาดไปกู้ยืมเงินมาเพื่อที่จะทำบุญก็มี เมื่อเป็นดังนี้ก็แสดงว่า จิตใจของเรายังอยู่ในสภาพที่ใช้งานไม่ได้ เพราะว่าขาดปัญญา แม้กระทั่งการทำความดี ก็ยังทำให้ตนเองและคนรอบข้างเดือดร้อนอยู่