[เถรี]

ถาม : เวลาที่คนกำลังจะตายแล้วจิตกำลังจะแยกออกจากร่างกายนี่เจ็บใช่ไหมคะ ?
ตอบ : ส่วนใหญ่ถ้ามีกรรมเก่ามา ก็จะต้องทนทุกขเวทนามากหน่อย

ถาม : เหมือนกับเวลาที่เขาบอกว่า จิตเขาออกไปเพราะว่าทนไม่ไหวแล้ว ?
ตอบ : มีอยู่ ๒ อย่าง อย่างแรกก็คือร่างกายเสื่อมสภาพ หมดสภาพไปเอง บางคนเขาบอกว่าหมดกำลัง ส่วนอีกอย่างก็คือทุกขเวทนาบีบบังคับ การเสื่อมสภาพหมดสภาพ ท้ายสุดเมื่ออยู่ไม่ได้ก็ต้องไป ทุกขเวทนาบีบบังคับร่างกายทนไม่ไหว ก็ต้องไปเช่นกัน

ทางด้านทิเบตเขาศึกษาเรื่องนี้ลึกซึ้งกว่าพวกเรา ถึงเวลาก่อนตายก็มีการไปนำทางให้ ว่าตอนนี้สภาพร่างกายอยู่ไม่ได้แล้วนะ ไม่ต้องไปห่วงใยไปกังวลอะไร ขอให้เดินไปตามเส้นทางนี้ ๆ แต่ว่าเขาอยู่จนเคยชินกับความเชื่อนั้นแล้ว เห็นว่าร่างกายเหมือนกับเสื้อผ้าเก่า ๆ ชุดหนึ่ง หมดสภาพก็ต้องไปเปลี่ยนหาเสื้อผ้าชุดใหม่ ในเมื่อเขาเคยชิน พอถึงเวลามีคนมาบอกทางให้ก็สบายใจ ส่วนเราไม่เคยชิน ไปบอกเขาดีไม่ดีโดนด่ากลับมาเลย

ถาม : เขามีปัญญาในระดับหนึ่ง ?
ตอบ : ต้องบอกว่าศาสนาอยู่ในหัวจิตหัวใจของเขา ของเราเองส่วนใหญ่ศาสนาอยู่ในทะเบียนบ้าน โอกาสที่จะปฏิบัติให้เห็นผลไม่ค่อยมี เหมือนหลวงปู่ปานตอนเด็ก คนกำลังกินข้าวอยู่ท่านก็ “พุทโธ พุทโธ” ขึ้นมา โดนแม่จับโยนไปนอกชาน เด็กไม่รู้ว่าผู้ใหญ่เขาถือ สอนให้ภาวนาพุทโธ ท่านชอบท่านก็พุทโธขึ้นมาตอนกำลังกินข้าว เพราะสบายใจ ปรากฏว่าโดนแม่จับโยนไปนอกชาน กลายเป็นว่าพุทโธเอาไว้สำหรับบอกทางคนตาย เขาเชื่อกันอย่างนั้น

แบบเดียวกับสมัยก่อน เขาถือว่าพระอภิธรรม ๗ บท เป็นพระธรรมที่ทำให้มีผู้บรรลุมรรคผลมากที่สุด ขนาด เทวดา นางฟ้า พรหม บรรลุทีตั้ง ๘๐ โกฏิ ถือเป็นมงคลใหญ่ จึงใช้สวดใช้ในงานมงคล เช่น งานแต่งงาน งานขึ้นบ้านใหญ่ งานทำบุญอายุ คราวนี้พอในงานพระบรมศพของสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์ พระบรมราชเทวี เขาสวดพระอภิธรรมถวายท่าน คนก็เลยไปนิยมว่าสวดในงานศพ ตั้งแต่นั้นมาพอขึ้น “กุสลา ธัมมาฯ” เมื่อไรก็นึกถึงงานศพอย่างเดียวเลย ไม่ได้นึกถึงความเป็นมงคลด้านอื่น

คราวนี้คนเรามักกลัวตาย ในเมื่อกลัวตาย พอได้ยิน "กุสลา ธัมมาฯ" ก็ไปนึกถึงว่าผูกพันกับความตายจึงกลัวกัน ของที่ดีที่สุดก็เลยไม่เอา เพราะกลัวตายมากกว่า